Διαφθορά και εξουσία
Aν ζείτε στην Κύπρο, αποκλείεται να μην ακούσατε για την υπόθεση που αφορά την Άννα Αριστοτέλους, Διευθύντρια των Κεντρικών Φυλακών της Κύπρου, η οποία το διάστημα αυτό συζητιέται όχι για το αξιοθαύμαστο έργο που παράγει (δυνάμει του οποίου μεταξύ άλλων κατάφερε να οδηγήσει στην αφαίρεση της Κύπρου από τη μαύρη λίστα των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο σωφρονιστικό ίδρυμα) αλλά για την υπόθεση στην οποία εξαπίνης βρέθηκε πρωταγωνίστρια, οδηγώντας την στην υποβολή καταγγελίας της εναντίον Ανώτερου Αξιωματικού της αστυνομικής δύναμης.
Ο σκοπός του παρόντος κειμένου είναι διττός: αφενός να ενημερώσει το κοινό σχετικά με ορισμένες νομοθετικές διατάξεις οι οποίες θεωρούμε ότι σχετίζονται με αδικήματα διαφθοράς της Αστυνομίας και αφετέρου να προβληματίσει και να ενημερώσει για τις επιπτώσεις που η διαφθορά ενέχει για τις γυναίκες ιδιαίτερα όταν αυτή διαπράττεται από φορείς επιβολής του νόμου και δη από την αστυνομία (κάτι για το οποίο παρατηρήσαμε ότι δεν έγινε οποιαδήποτε νύξη είτε από πρόσωπα που κατέχουν δημόσιο αξίωμα ή από δημοσιογράφους).
Η υπόθεση
Η Διευθύντρια των Κεντρικών Φυλακών Άννα Αριστοτέλους προέβη σε δημόσια δήλωση στις 17/6/2022 σχετικά με υπόθεση διαφθοράς η οποία εμπλέκει Ανώτερο Αξιωματικό και υπόδικο των φυλακών, αναφέροντας στην εν λόγω δήλωση ότι θα προχωρούσε σε γραπτή καταγγελία στον Γενικό Εισαγγελέα ζητώντας το διορισμό ανεξάρτητων ποινικών ανακριτών για την υπόθεση, όπως και τη διαθεσιμότητα του εν λόγω αξιωματικού Πιο συγκεκριμένα η Διευθύντρια των Φυλακών Αριστοτέλους, καταγγέλλει Ανώτερο Αξιωματικό της Αστυνομίας, ότι έβαλε σκοπό να σπιλώσει το όνομα της συνομιλώντας με βαρυποινίτη κατάδικο από τον οποίο ζητούσε πληροφορίες και βίντεο μέσα από τις φυλακές καθώς και για την προσωπική της ζωή που θα μπορούσαν να πλήξουν την Δ/ντρια των Φυλακών. Σύμφωνα με την ίδια ο Ανώτερος Αξιωματικός, επικοινωνούσε με τον κατάδικο μέσω κινητού που κρατούσε παράνομα. Ο Αξιωματικός όπως είπε η κ. Αριστοτέλους στο ΡΙΚ, έδινε ανταλλάγματα στον κατάδικο είτε χρήματα, είτε κλείσιμο υποθέσεων, είτε του υποσχόταν ότι θα προσπαθήσει να τον αποφυλακίσει.
Όπως ανέφεραν σε επιστολή ημερ. 20/6/2022 οι δικηγόροι της Άννας Αριστοτέλους προς τον Γενικό Εισαγγελέα, η καταγγελία τόσο της Άννας Αριστοτέλους ως και της Αθηνάς Δημητρίου, Ανώτερης Λειτουργού Φυλακών, συνοδεύεται από έγγραφα τα οποία αποτυπώνουν τα μηνύματα, και ότι πρόκειται για “πάρα πολύ σοβαρή υπόθεση διαπλοκής και διαφθοράς εφόσον ανώτατο στέλεχος της Αστυνομίας παρουσιάζεται να έχει χρησιμοποιήσει παράνομα και αθέμιτα μέσα για να προκαλέσει ηθική και επαγγελματική ζημιά στις πελάτιδες μας, επιχειρώντας να εισβάλει στην προσωπική τους ζωή με τη βοήθεια καταδίκου βαρυποινίτη”.
Στις 20/6 ο Γενικός Εισαγγελέας διόρισε τον δικηγόρο Αχιλλέα Αιμιλιανίδη ως ανεξάρτητο ποινικό ανακριτή για τη διεξαγωγή ποινικής ανάκρισης ως προς την καταγγελία της Άννας Αριστοτέλους και Αθηνάς Δημητρίου.Οι όροι εντολής του κ. Αιμιλιανίδη είναι όπως διεξαγάγει ποινική ανάκριση αναφορικά με το ενδεχόμενο διάπραξης ποινικών αδικημάτων από Ανώτερο Αξιωματικό της Αστυνομίας, πρόσωπο που εκτίει ποινή φυλάκισης στις Κεντρικές Φυλακές και οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο, σε σχέση με την καταγγελία καθώς και σε σχέση με συναφή ζητήματα που σχετίζονται με όσα περιλαμβάνονται σε αυτήν. Το χρονικό περιθώριο που τέθηκε για τη διερεύνηση του ποινικού ανακριτή είναι ένας μήνας.
Ενδεικτικά και όχι αναλυτικά, παραθέτουμε νομοθετικές πρόνοιες οι οποίες είναι σχετικές γενικότερα με αδικήματα όταν αυτά διαπράττονται από αξιωματικούς της αστυνομικής δύναμης.
Νομοθεσία
Το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΣΥΝΤΑΓΜΑ)
Έκαστος έχει το δικαίωμα όπως η ιδιωτική και οικογενειακή αυτού ζωή τυγχάνη σεβασμού.
Ο περί Ποινικού Κώδικα Νόμος Κεφ. 154
⚫Δημόσιος λειτουργός, ο οποίος κατά κατάχρηση εξουσίας που ανάγεται στα καθήκοντα του, ενεργεί ή διατάσσει την ενέργεια οποιασδήποτε αυθαίρετης πράξης που παραβλάπτει τα δικαιώματα άλλου, είναι ένοχος πλημμελήματος. Ωστόσο, εάν ο υπαίτιος απέβλεπε με τέτοια πράξη σε κέρδος, είναι ένοχος κακουργήματος και υπόκειται σε φυλάκιση 7 χρόνων.
Εντός της έννοιας ‘Δημόσιος Λειτουργός’ , για σκοπούς Ποινικού Κώδικα, εμπίπτουν όλα τα πρόσωπα που ανήκουν και στην αστυνομική δύναμη της Δημοκρατίας.
Ο Περί Αστυνομίας Νόμος του 2004 (73(I)/2004) (“ο περί Αστυνομίας Νόμος”)
⚫Μέλος της Αστυνομίας που διαπράττει, συμμετέχει, συμπράττει, συνεργάζεται, συνωμοτεί για να διαπραχθεί ή αποπειράται να διαπράξει ή/και παρέχει συνδρομή, βοήθεια, καθοδήγηση ή συμβουλή στη διάπραξη οποιασδήποτε πράξης διαφθοράς διαπράττει πειθαρχικό αδίκημα, και σε περίπτωση που διαπιστωθεί πειθαρχική ευθύνη, υπόκειται στην ποινή της απόλυσης ή της υποχρεωτικής αφυπηρέτησης.
Το εύλογο ερώτημα που προκύπτει σε σχέση με την πιο πάνω υπόθεση είναι ποια είναι η τυχόν ευθύνη άλλων μελών της Αστυνομίας που έλαβαν γνώση ή εύλογα πίστευαν ότι διαπράχθηκε πράξη διαφθοράς (σε περίπτωση απόδειξής της;;)
⚫Σύμφωνα με τον περί Αστυνομίας Νόμο κάθε μέλος της Αστυνομίας οφείλει να καταγγείλει ή να αναφέρει στο Διευθυντή της Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου της Αστυνομίας ή να παράσχει σ΄ αυτόν οποιαδήποτε πληροφορία ή στοιχεία που αφορούν πράξεις ή και παραλείψεις άλλου μέλους που συνιστούν πράξεις διαφθοράς ή πράξεις εν δυνάμει διαφθοράς που υπέπεσαν στην αντίληψή του ή/και περιήλθαν σε γνώση του ή στη κατοχή του ή/και εύλογα πιστεύει ότι έχουν τελεστεί είτε εν ώρα καθήκοντος είτε οποτεδήποτε.
⚫Μέλος της Αστυνομίας που εν γνώσει του, αμελεί ή παραλείπει ή συγκαλύπτει ή αποκρύπτει αληθή γεγονότα ή ανέχεται τέτοια γεγονότα και δεν αναφέρει στο Διευθυντή της Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου της Αστυνομίας τη διάπραξη αδικημάτων διαφθοράς ή πράξεων εν δυνάμει διαφθοράς από άλλο μέλος, ανώτερου ή κατώτερου βαθμού του βαθμού που κατέχει, ανεξάρτητα αν το ποινικό αδίκημα που διαπράχτηκε είναι πράγματι το ίδιο ή διαφορετικό από εκείνο το οποίο γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει, νοουμένου ότι η εκτέλεση του ποινικού αδικήματος που διαπράχτηκε είναι πιθανή συνέπεια των περιστατικών που ήταν σε γνώση του, ή παρέχει πληροφορίες σχετικά με έρευνες που γίνονται για συγκάλυψή τους, διαπράττει αδίκημα, και, σε περίπτωση καταδίκης του υπόκειται σε ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει τα πέντε (5) έτη ή σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις πενήντα χιλιάδες ευρώ (€50.000) ή και στις δύο αυτές ποινές.
Πειθαρχικός Κώδικας
Σύμφωνα με τους περί Αστυνομίας (Πειθαρχικούς) Κανονισμούς του 1989:
⚫Μέλος της Δύναμης διαπράττει πειθαρχικό αδίκημα αν διαπράξει ένα ή περισσότερα από τα αδικήματα που εκτίθενται στον περί Αστυνομίας Νόμο ή στον Πρώτο Πίνακα των Κανονισμών (που στη συνέχεια θα αναφέρεται ως «ο Πειθαρχικός Κώδικας»).
Σε περίπτωση που υποβάλλεται αναφορά ή προβάλλεται ισχυρισμός από την οποία ή από τον οποίο φαίνεται ότι μέλος της Δύναμης ενδεχόμενα διέπραξε πειθαρχικό αδίκημα, ενεργείται έρευνα από Αξιωματικό ή Ανώτερο Αξιωματικό που ορίζεται από τον Αστυνομικό Διευθυντή και ακολουθείται η διαδικασία που προβλέπεται στον Κανονισμό 9 των εν λόγω Κανονισμών.
Δυνάμει του Πειθαρχικού Κώδικα θεωρείται αδίκημα:
⚫ η ανάρμοστη συμπεριφορά, δηλαδή, αν μέλος της Δύναμης ενεργεί κατά τρόπο απρεπή ή επιζήμιο για την πειθαρχία ή κατά τρόπο που εύλογα είναι δυνατόν να δυσφημήσει τη Δύναμη.
⚫ εάν μέλος της Δύναμης χρησιμοποιεί παράνομα την ιδιότητα ή θέση του ως μέλος της Δύναμης για να αποκομίσει προσωπικό όφελος.
Οι γυναίκες ως θύματα της διαφθοράς
Πράξεις διαφθοράς και ανάρμοστης συμπεριφοράς, όταν διαπράττονται από αρχές επιβολής νόμου και κυρίως από την αστυνομία είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες, καθώς έχουν αρνητικές συνέπειες για την ασφάλεια των πολιτών, ενώ επενεργεί αποτρεπτικά για τους πολίτες που θέλουν να προσφύγουν στη δικαιοσύνη.
Η διαφθορά στα πολιτικά συστήματα διαιωνίζει τις έμφυλες ανισότητες, π.χ. τις διακρίσεις εις βάρος των γυναικών όσον αφορά τους πόρους, τη συμμετοχή στην πολιτική και την πρόσβαση σε υψηλόβαθμες θάσεις στη δημόσια διοίκηση. Η διαφθορά μεγάλης κλίμακας μπορεί επίσης να υπονομεύσει και να απειλήσει τα δικαιώματα των γυναικών συνολικά. Με στοιχεία από ευρωπαϊκές χώρες, οι Sundström και Wängnerud (2014) δείχνουν ότι το επίπεδο διαφθοράς και η αναποτελεσματικότητα της κυβέρνησης έχουν σημαντική και αρνητική επίδραση στο πόσες γυναίκες εκλέγονται ως τοπικές συμβουλεύτριες. Τα ανδροκρατούμενα όργανα λήψης αποφάσεων μπορούν να διαιωνίσουν έναν κύκλο στον οποίο διατίθενται λιγότεροι πόροι για κυβερνητικές πολιτικές και προγράμματα που ωφελούν τις γυναίκες ή επιτρέπουν τη συμμετοχή τους στην κυβέρνηση.
Διεφθαρμένα συστήματα επιβολής του νόμου και απονομής της δικαιοσύνης υπονομεύουν την προστασία και την προώθηση των νομίμων δικαιωμάτων των γυναικών. Πώς αναμένεται το κοινό και συγκεκριμένα οι γυναίκες να εναποθέσουν την πίστη και την εμπιστοσύνη τους στους αξιωματικούς επιβολής του νόμου όταν οι ίδιοι κατηγορούνται για πράξεις διαφθοράς με απώτερο σκοπό να υποβαθμίσουν μια γυναίκα θεωρώντας ότι ένα βίντεο προσωπικών στιγμών θα υλοποιήσει το στόχο αυτό;
Εξίσου σημαντικό να τονίσουμε ότι η διαφθορά μπορεί να λειτουργήσει και ως αποτρεπτικός παράγοντας για τη διεκδίκηση των γυναικών σε θέσεις εξουσίας. Πώς αναμένεται οι γυναίκες να διεκδικούν υψηλόβαθμες θέσεις σε δημόσιες αρχές και γενικότερα σε κέντρα λήψης αποφάσεων όταν κινδυνεύουν να βρεθούν θύματα διαφθοράς σε ένα ανδροκρατούμενο σύστημα; Η υπο-εκπροσώπηση των γυναικών στην εθνική πολιτική αποτελεί ήδη μείζον θέμα το οποίο δεν αντιμετωπίζεται με τη διαφθορά oύτε με την ατιμωρησία.
Η εκπροσώπηση γυναικών σε ανώτερες θέσεις στην αστυνομική δύναμη
Μια ενδιαφέρουσα πτυχή της συνεχιζόμενης αξιολόγησης της GRECO* σχετικά με την πρόληψη της διαφθοράς και την προώθηση της ακεραιότητας στην επιβολή του νόμου, ήταν η έκδοση σειράς συστάσεων προς τα κράτη μέλη με στόχο την αύξηση της εκπροσώπησης των γυναικών σε ανώτερες θέσεις στην αστυνομία και τη διασφάλιση της ενσωμάτωσής τους σε όλα τα επίπεδα στις υπηρεσίες επιβολής του νόμου, ιδίως ως μέσο αποφυγής της ομαδικής σκέψης που αυξάνει τους κινδύνους διαφθοράς.
Στην Κύπρο έχουμε συνολικά μόλις 10 γυναίκες Ανώτερους Αξιωματικούς (9 θέσεις Αστυνόμου Β’ και 1 θέση Αστυνόμου Α’) γεγονός που πρέπει να προβληματίζει λαμβάνοντας υπόψη και την πιο πάνω σύσταση της GRECO. Ο Ανώτερος Αξιωματικός σύμφωνα με τον Περί Αστυνομίας Νόμο του 2004 είναι κάθε μέλος της Αστυνομίας βαθμού Αστυνόμου Β΄ και ανώτερου).
Η παρούσα υπόθεση μας κάνει να αναρωτηθούμε. Ποια είναι η σχέση της εξουσίας με τη γυναίκα και ποιές οι κοινωνικές μας αντιλήψεις για τη σχέση αυτή; Συνήθως όταν συζητάμε για τις γυναίκες και την πρόσβαση τους στην εξουσία, οι μεταφορές που κοινώς χρησιμοποιούμε είναι αυτές όπως το ‘σπάμε τη γυάλινη οροφή’ με την έννοια ότι οι γυναίκες στην εξουσία θεωρούνται ότι καταρρίπτουν εμπόδια και φραγμούς. Στην τελική αυτό που ίσως υποσεινήδητα κρύβεται πίσω από τέτοια λεκτικά είναι ότι οι γυναίκες παίρνουν κάτι που δεν δικαιούνται ακριβώς. Και ίσως είναι αυτό που δεν αντέχουν οι κυβερνώντες της πατριαρχίας.
Υ.Σ. Η Άννα Αριστοτέλους δήλωσε ότι δεν υπάρχει οποιοδήποτε βίντεο από προσωπικές της στιγμές. Ακόμη και να υπήρχε όμως πολύ φοβόμαστε ότι όχι μόνο δεν θα είχε οποιαδήποτε πολιτική ή κοινωνική υποστήριξη αλλά θα είχαμε άλλη μια περίπτωση όπου το θύμα μετατρέπεται σε ‘θύτη’.
*Ο Ομάδα Κρατών κατά της Διαφθοράς (GRECO) ιδρύθηκε το 1999 από το Συμβούλιο της Ευρώπης για να παρακολουθήσει τη συμμόρφωση των κρατών με τα πρότυπα της οργάνωσης κατά της διαφθοράς)
Αφήστε μια απάντηση