‘Μεγάλες Εφευρέτριες και Επιστημόνισσες’
Ακούγοντας τη Μαριλένα Πατέρα σύμβουλο οργάνωσης και ιδρύτρια του thetidyguru, εμπνέεσαι να οργανώσεις χώρους στο σπίτι σου αδειάζοντας πρώτα το χώρο που θέλεις να οργανώσεις.Σε μια τέτοια προσπάθεια οργάνωσης ντουλάπας/βιβλιοθήκης με βιβλία και έγγραφα έπεσα πάνω σ’ ένα ελληνικό βιβλίο “Μεγάλοι εφευρέτες και επιστήμονες”. Ήμουν δεν ήμουν 12 όταν το διάβασα, το θυμάμαι έντονα από το εξώφυλλο του. Ξεκίνησα να το μετροφυλλώ σελίδα προς σελίδα. Στις πρώτες πέντε σελίδες θα έλεγα ότι είχα μια μικρή ελπίδα ότι θα υπήρχε αναφορά και σε επιστημόνισσες (κυρίως γιατί τώρα γνωρίζω την ύπαρξη σπουδαίων γυναικών επιστημόνισσων και εφευρετριών από την αρχαιότητα εώς σήμερα). Η ελπίδα άρχισε να σιγοσβήνει όταν πια μετροφύλλησα 50 σελίδες. Κάπου στην 60η σελίδα βρήκα και τη μόνη αναφορά σε επιστημόνισσα ανάμεσα στους 77 κατονομαζόμενους επιστήμονες, η οποία δεν ήταν άλλη από τη Δρ. Marie Curie.
Απόρησα όμως, που η αναφορά με το σκίτσο της Marie Curie ήταν μονοσέλιδη δίπλα δίπλα με το σύζυγο της, κυριώς καθώς δεν παρατήρησα να συμβαίνει το ίδιο και με βιογραφίες και αναφορές άλλων επιστημόνων στο ίδιο βιβλίο. Αυτό, χωρίς να αμφισβητείται η αξία του Pierre Curie τόσο ατομικά όσο και ως επιστημονικό δίδυμο με την Marie Curie. Θεωρώ όμως, ότι η συμβολή της Μarie Curie αξίζει μια ολόκληρη σελίδα. Εν πάση περιπτώσει δεν αναφέρεται στο αφιέρωμα αυτό το εξής σημαντικό γεγονός με το οποίο πολλές γυναίκες ταυτίζονται μέχρι σήμερα: ότι η Marie Curie αντιμετώπισε την περιφρόνηση των συναδέλφων της παρά τα επιτεύγματά της. Τέσσερις άνδρες επιστήμονες που πρότειναν τον Pierre Curie και το εργαστήριο Henri Becquerel για το Νόμπελ για την ανακάλυψη του πολωνίου και του ραδίου, παρέλειψαν τη Δρ. Μarie. Μετά από επιμονή του Pierre, συμπεριλήφθηκε, ωστόσο έλαβαν χρηματικό βραβείο για ένα άτομο, σαν να μην υπολογιζόταν η Δρ. Marie, αντί για το συνηθισμένο βραβείο που απονέμετο σε κάθε επιστήμονα που κέρδιζε.
Θα αναρωτηθεί κανείς και πού είναι το πρόβλημα να καταγράφονται οι ανακαλύψεις και βιογραφίες σπουδαίων ανδρών επιστημόνων και εφευρετών; Δεν είπε κανείς να μην επαινείται το έργο ανδρών επιστημόνων, όμως όσο ευρύς είναι ο τίτλος του ( ‘επιστήμονες και εφευρέτες’) τόσο ευρεία θα έπρεπε να ήταν και η αναφορά και συμπερίληψη γυναικών επιστημόνισσων και εφευρετριών.
Θα πει κανείς επίσης, σιγά, ένα βιβλίο είναι. Πολύ απλά θα πούμε ότι δεν μπορούμε να διδάξουμε στα κορίτσια / επιστημόνισσες του μέλλοντος με βιβλία του παρελθόντος. Mε άλλα λόγια δεν μπορείς να είσαι αυτό που δεν μπορείς να δεις.
Η σημασία των βιβλίων στην εκπαίδευση
Η Δρ. Rae Lesser Blumberg Blumberg, αναγνωρίζει ότι παρόλο που η προκατάληψη των φύλων στα σχολικά εγχειρίδια είναι ένα παγκόσμιο ζήτημα χαμηλής προβολής σε έναν κόσμο όπου 72 εκατομμύρια παιδιά δεν έχουν πρόσβαση στη σχολική εκπαίδευση, είναι ωστόσο σημαντικό λόγω της θέσης των σχολικών εγχειριδίων στο σχολικό περιβάλλον. Παραθέτει μια έκθεση σύμφωνα με την οποία οι μαθητές περνούν το 80-95% του χρόνου στην τάξη χρησιμοποιώντας σχολικά βιβλία, ενώ οι εκπαιδευτικοί βασίζουν την πλειονότητα της διδασκαλίας στα σχολικά βιβλία (Sadker and Zittleman, 2007). Για να το θέσουμε πιο ωμά, για τους μαθητές τα σχολικά εγχειρίδια είναι η διδακτέα ύλη (Chiappetta and Fillman, 2007, Pizzini et al., 1992).
Η Βlumberg αναφέρει ότι οι μελέτες ανάλυσης σχολικών βιβλίων έχουν οδηγήσει σ’ ένα εμφανές συμπέρασμα ∙ότι τα σχολικά βιβλία παρουσιάζουν προκατάληψη λόγω φύλου (gender bias), ιδίως σε σχέση με την αναφορά ονομάτων στο κείμενο, τον αριθμό των εικόνων που απεικονίζουν άνδρες και γυναίκες και τον αριθμό των αναφορών ανδρών και γυναικών.
Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2021 κατά την ανάλυση τεσσάρων ευρέως χρησιμοποιούμενων σχολικών βιβλίων στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας και το Ηνωμένο Βασίλειο, παρατηρήθηκε ότι σε όλες τις περιπτώσεις αναγράφονταν περισσότερα ονόματα ανδρών από ότι ονόματα γυναικών που ήταν διάσημοι επιστήμονες και άλλοι, καθώς και περισσότερες εικόνες ανδρών από ότι γυναικών.Όταν αφαιρέθηκαν από την ανάλυση οι διάσημοι επιστήμονες, διαπιστώθηκε ότι όλα τα εγχειρίδια είχαν περισσότερες εικόνες “άγνωστων” ανδρών από ό,τι “άγνωστων” γυναικών, και σε δύο από τα εγχειρίδια, οι διαφορές αυτές ήταν σοβαρές (25 άγνωστοι άνδρες έναντι 4 άγνωστων γυναικών στο εγχειρίδιο LC-, 14 άγνωστοι άνδρες έναντι 6 άγνωστων γυναικών στο εγχειρίδιο CfE2). Περαιτέρω ανάλυση αυτών των αναπαραστάσεων άγνωστων ανδρών και γυναικών έδειξε ότι σε όλες τις περιπτώσεις, εκτός από μία (σχολικό βιβλίο OCR), η αναπαράσταση των επιστημόνων ήταν κυρίως ανδρική. Από τις υπόλοιπες εικόνες που αφορούσαν μη επιστήμονες, οι άνδρες έτειναν να αναπαρίστανται σε εικόνες που απεικόνιζαν επαγγελματικές ή ψυχαγωγικές δραστηριότητες, ενώ οι γυναίκες έτειναν να αναπαρίστανται σε εικόνες που σχετίζονταν με οικιακές ή αγοραστικές δραστηριότητες. Τα ονόματα αυτά, όπως υποστηρίζουν οι ερευνητές στην εν λόγω έρευνα, θα αποτελέσουν πολιτιστικούς λίθους για τους μαθητές καθώς θα προχωρούν στην (επιστημονική) σταδιοδρομία τους, επομένως δεν πρέπει να αγνοηθεί η χαμηλή ορατότητα των γυναικών σε αυτό το πλαίσιο.
Δεν υπονοούμε ότι στο πιο πάνω βιβλίο υπάρχει μεροληψία ή προκατάληψη λόγω φύλου, αυτό όμως που επιθυμούμε να επισημάνουμε είναι ότι θα μπορούσαν να είχαν συμπεριληφθεί και γυναίκες επιστήμονες / εφευρέτριες. Εξάλλου μέχρι το 1991 υπήρχε αρκετό υλικό από γυναίκες επιστημόνισσες στο οποίο θα μπορούσε να ανατρέξει κανείς για την καταγραφή του.
Έκθεση σχετικά με την προώθηση της ισότητας των φύλων στην εκπαίδευση και στη σταδιοδρομία στις θετικές επιστήμες
To Eυρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε με ψήφισμα* το 2019, την έκθεση σχετικά με την προώθηση της ισότητας των φύλων όσον αφορά την εκπαίδευση και τη σταδιοδρομία στους τομείς των θετικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών.
Στις γενικές παρατηρήσεις της πιο πάνω έκθεσης τονίζεται ότι τα κορίτσια φαίνεται να χάνουν το ενδιαφέρον τους για τα μαθήματα της επιστήμης, τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών όσο μεγαλώνουν, γεγονός, όπως αναφέρεται, που υποδηλώνει ότι απαιτούνται παρεμβάσεις ήδη από την προσχολική και την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, προκειμένου να διατηρηθεί το ενδιαφέρον των κοριτσιών σε αυτούς τους τομείς και να καταπολεμηθούν τα επιβλαβή στερεότυπα σχετικά με τους έμφυλους ρόλους τόσο για τα κορίτσια όσο και για τα αγόρια.
Νομοθετική ρύθμιση
Στην Κύπρο, η πιο κάτω νομοθετική πρόνοια μιλάει από μόνη της.
Τι συμπεράσματα μπορούμε να αντλήσουμε από την συμπερίληψη γυναικών επιστημόνων και την αναφορά σε έργο τους στα βιβλία και τη διδακτέα ύλη των μαθητών της Κύπρου; Δυστυχώς τίποτα. Από μια σύντομη έρευνα στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού βρήκαμε τον Κατάλογο Εγκεκριμένων Βιβλίων για το Δημοτικό για το σχολικό έτος 2022-2023, ωστόσο δεν καταφέραμε να έχουμε εικόνα ως προς συμπερίληψη γυναικών επιστημόνων και/ή λογοτεχνίδων και/ή αναφορών στο έργο τους. Φυσικά τα βιβλία αυτά που βρήκαμε στη σελίδα του Υπουργείου δεν αφορούν τα βιβλία επιστήμης/ λογοτεχνίας τα οποία αποτελούν την ύλη για την εκπαίδευση των μαθητών. Όσο αφορά τη μέση εκπαίδευση επίσης δεν καταφέραμε να βρούμε το σχετικό κατάλογο εγκεκριμένων βιβλίων. Αυτό που βρήκαμε όμως, στη σελίδα του Υπουργείου Παιδείας, είναι ότι όταν επιλέξεις τη λογική-φιλοσοφία που αφορά τους μαθητές της μέσης εκπαίδευσης (γυμνάσιο, λύκειο) στο slideshow της σελίδας που ανοίγει, αντικρίζεις αποφθέγματα/γνωμικά ανδρών, και μόνο, φιλόσοφων. Από μόνο του αυτό λέει πολλά… Είναι σαν να διαβάσαμε ξανά το πιο πάνω βιβλίο ‘Επιστήμονες και Εφευρέτες’ σε εκδοχή ‘Φιλόσοφοι’. Λογικά το περιεχόμενο της πιο πάνω σελίδας του Υπουργείου Παιδείας αντλήθηκε από ένα τέτοιο αντίστοιχο βιβλίο, που όσο σκονισμένο έμεινε σε κάποιο ράφι, τόσο σκονισμένες/ξεχασμένες έμειναν και οι γυναικείες φιγούρες από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, οι οποίες συνέβαλαν στην ιστορία, στη λογοτεχνία, στην επιστήμη.
Τα πιο πάνω και άλλα πολλά, ενέπνευσαν το Forthewomen το οποίο για τους επόμενους μήνες μέσω αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του, θα επανασυστήσει και τιμήσει τη συμβολή γυναικείων προσωπικοτήτων στην ιστορία, επιστήμη, φιλοσοφία, και λογοτεχνία, ευελπιστώντας να φωτίσει τις ιστορίες αυτών των γυναικών και να αναδείξει τη σημασία τους για την υπέρβαση των εμποδίων που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν οι γυναίκες για την πλήρη συμμετοχή τους στις επιστήμες.
Για αρχή, απολαύστε ορισμένες επιστημόνισσες στο πιο κάτω slideshow.
Ada Lovelace
H Ada μεταφράζοντας το δοκίμιο της Menabrea, αφιερωμένο στη δημιουργία του μαθηματικού Charles Babbage, συμπλήρωσε με λεπτομερή σχόλεια της, τα οποία έκρυβαν μια συνεκτική ιστορία προγραμματισμού, καθιστώντας το σύμφωνα με ειδικούς, το πρώτο πρόγραμμα υπολογιστή στην ιστορία.
Κatherine Johnson
Η Katherine μελέτησε πώς να χρησιμοποιήσει τη γεωμετρία για διαστημικά ταξίδια. Υπολόγισε τις διαδρομές για το διαστημόπλοιο που θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τη Γη και θα προσγειωθεί στη Σελήνη. Η NASA χρησιμοποίησε τα μαθηματικά της και τα κατάφερε! Η NASA έστειλε αστροναύτες σε τροχιά γύρω από τη Γη. Αργότερα, τα μαθηματικά της βοήθησαν στην αποστολή αστροναυτών στη Σελήνη και πίσω. Η NASA δεν θα μπορούσε να κάνει αυτά τα πράγματα χωρίς την Catherine Johnson και την αγάπη της για τα μαθηματικά!
Beatrice Shilling
H Beatrice ειδικεύτηκε στη μηχανολογία, και στη θερμοκρασία των εμβολοφόρων κινητήρων ντίζελ υψηλής ταχύτητας. Τον Μάρτιο του 1941, έλυσε ένα πρόβλημα που έθετε σε κίνδυνο τη ζωή των πιλότων.Ηγήθηκε μιας μικρής ομάδας που σχεδίασε μια απλή συσκευή για την επίλυση αυτού του προβλήματος.Παρέμεινε σε χρήση ως προσωρινή λύση για την αποφυγή του σβησίματος του κινητήρα για αρκετά κρίσιμα χρόνια κατά τη διάρκεια του πολέμου.
*Τα συμπεράσματα και τα ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου χρησιμοποιούνται για διάφορους σκοπούς:
- για να καλέσουν ένα κράτος μέλος ή άλλο όργανο της ΕΕ να αναλάβει δράση σε συγκεκριμένο ζήτημα
- για να συντονίσει τις δράσεις των κρατών μελών. Αυτά τα συμπεράσματα χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις όπου το Συμβούλιο επιδιώκει στόχο πολιτικής με ήπια συντονιστική διαδικασία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα συμπεράσματα ή τα ψηφίσματα καταρτίζονται για να θέσουν στόχους ή για να εκτιμήσουν την πρόοδο
- εκφράζουν πολιτική θέση ή εκτιμούν διεθνές γεγονός εξ ονόματος της ΕΕ
- για να ορίσουν συντονισμένη θέση της ΕΕ και των κρατών μελών της σε διεθνείς οργανισμούς.
Αφήστε μια απάντηση