Η (α)ορατή εκπροσώπηση των γυναικών στην Επιστήμη της Τεχνολογίας των Πληροφοριών #S01A01
To μέλλον αφορά τη ψηφιακή ενδυνάμωση των οικονομιών και του κόσμου. Παράλληλα, αυτό που αποκαλείται η Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση (ή Βιομηχανία 4.0) διαταράσσει τα συστήματα διακυβέρνησης, βιομηχανιών και της αγοράς εργασίας καθώς τα κυβερνο-φυσικά συστήματα εξαπλώνονται και γίνονται όλο και πιο εξελιγμένα και περίπλοκα. Η τεχνητή νοημοσύνη (artificial intelligence), η ρομποτική, η νανοτεχνολογία, η τρισδιάστατη εκτύπωση (3D printing), η γονιδιωµατική, η βιοτεχνολογία και οι γνωστικές επιστήμες καθίστανται ολοένα και πιο περίπλοκες καθώς χτίζει και ενισχύει η μια την άλλη.[1]
Τα πιο πάνω έχουν σημαντικές και μακροπρόθεσμες συνέπειες για το ρόλο των γυναικών στην κοινωνία γενικότερα, και στην επιστήμη, την τεχνολογία, τη μηχανολογία και τα μαθηματικά.
Bλέπουμε όμως ότι παρά το ότι οι γυναίκες αποτελούν περισσότερο από το ήμισυ του πληθυσμού:
⚫μόνο 17% των ειδικών της Τεχνολογίας Πληροφοριών και Επικοινωνιών (ΤΠΕ, αγγλ. ICT) είναι γυναίκες∙
⚫oι γυναίκες υπο-εκπροσωπούνται στη Ψηφιακή Οικονομία καθώς:
‣1 στις 3 απόφοιτους Επιστήμης, Τεχνολογίας, Μηχανολογίας και Μαθηματικών είναι γυναίκες∙
‣μόνο 17% (1 στις 6) των ειδικευμένων σε ΤΠΕ στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι γυναίκες [2].
Σύμφωνα με την Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Γυναίκες στη Ψηφιακή Εποχή του 2016, μόνο 24 από τις 1,000 γυναίκες που έλαβαν πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αποφοίτησαν από τμήματα Τεχνολογίας Πληροφοριών και Επικοινωνίας (= ο τομέας αυτός καλύπτει όλα τα τεχνικά μέσα για τον χειρισμό πληροφοριών και την υποβοήθηση της επικοινωνίας. Αυτό περιλαμβάνει τόσο το υλισμικό όσο και το λογισμικό υπολογιστών και δικτύου).[3] Και προτού μας υποδειχθεί το εξής άτοπο συμπερασματικό επιχείρημα ‘είναι επιλογή τους άρα είναι λογικό να υπάρχουν περισσότεροι άνδρες στον τομέα της Τεχνολογίας Πληροφοριών και Επικοινωνίας’ ας αντιμετωπίσουμε για ακόμη μια φορά τον ελέφαντα στο δωμάτιο:
Οι γυναίκες ενθαρρύνονται λιγότερο από του να ακολουθήσουν μια καριέρα στον τομέα της Τεχνολογίας Πληροφοριών και Επικοινωνίας, καθώς έρχονται αντιμέτωπες με ισχυρές έμφυλες προκαταλήψεις και στερεότυπα σχετικά με την είσοδο τους στην αγορά εργασίας ως επαγγελματίες στον τομέα της Τεχνολογίας Πληροφοριών και Επικοινωνίας. Επίσης, εξακολουθούν να είναι αυτές που παρέχουν κυρίως τη φροντίδα στο σπίτι και την οικιακή εργασία με αποτέλεσμα τις πλείστες των περιπτώσεων να επιλέγουν εργασία μερικής απασχόλησης (part-time jobs) ή ακόμη και να εγκαταλείπουν την εργασία τους σε νεαρή ηλικία [4]. Πέραν αυτών όπως θα δείτε πιο κάτω:
Τα πιο πάνω ήρθε να επιβεβαίωσει άλλη μια έρευνα του 2020. Σύμφωνα με την έκθεση Women in Tech‘ του 2020 διαφάνηκε, έπειτα από παγκόσμια έρευνα με ερωτηθέντες 700 εταιρείες της TrustRadius, ότι εταιρείες οι οποίες ιδρύθηκαν από γυναίκες το 2019 έλαβαν μόνο 2.3 % επενδύσεις επιχειρηματικών κεφαλαίων. H έρευνα αυτή διαπίστωσε ότι οι γυναίκες είχαν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες (58%) από τους άνδρες (31%) να θεωρήσουν το πιο πάνω γεγονός του χάσματος χρηματοδότησης μεταξύ των δύο φύλων ως αιτία ανησυχίας, πράγμα που μας κάνει να αντιληφθούμε ότι αυτό αποτελεί αν όχι τον κυριότερο, ένα σημαντικό λόγο που παρατηρείται αυτή η τεράστια διαφορά στην επένδυση εξαρχής.
Αξίζει επίσης να αναφέρουμε ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε πρόταση ψηφίσματος σχετικά σχετικά με την προώθηση της ισότητας των φύλων όσον αφορά την εκπαίδευση και τη σταδιοδρομία στους τομείς των θετικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (STEM) την οποία ανέθεσε στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει στο Συμβούλιο της Ευρώπης και στην Επιτροπή, επιβεβαίωσε κατά κάποιο τρόπο τα πιο πάνω παγκόσμια ευρήματα, καθώς ανέφερε μεταξύ άλλων στις γενικές παρατηρήσεις του ότι:
τα έμφυλα στερεότυπα, η πολιτιστική αποθάρρυνση και η έλλειψη ενημέρωσης και προβολής γυναικείων προτύπων παρεμποδίζουν και επηρεάζουν αρνητικά τις ευκαιρίες των κοριτσιών και των γυναικών όσον αφορά τις σπουδές, τη σχετική σταδιοδρομία και την ψηφιακή επιχειρηματικότητα στους τομείς STEM, και μπορεί να οδηγήσει σε διακρίσεις σε λιγότερες ευκαιρίες για τις γυναίκες στην αγορά εργασίας·
καλεί τα κράτη μέλη να καταπολεμήσουν τον έμφυλο κατακερματισμό της αγοράς εργασίας όσον αφορά τη σταδιοδρομία στους τομείς STEM μέσω επενδύσεων στην τυπική, άτυπη και μη τυπική εκπαίδευση, τη διά βίου μάθηση και την επαγγελματική κατάρτιση για τις γυναίκες, ώστε να εξασφαλιστεί η πρόσβασή τους σε υψηλής ποιότητας απασχόληση και ευκαιρίες για επαγγελματικό αναπροσανατολισμό και αναβάθμιση δεξιοτήτων για τη μελλοντική ζήτηση στην αγορά εργασίας και να αποφευχθεί ο φαύλος κύκλος του έμφυλου εργασιακού διαχωρισμού·
καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να σχεδιάσουν μέτρα πολιτικής που θα ενσωματώνουν πλήρως τη διάσταση του φύλου μέσω εκστρατειών ευαισθητοποίησης, κατάρτισης, σχολικών προγραμμάτων και, ειδικότερα, επαγγελματικού προσανατολισμού, προκειμένου να προωθηθεί η επιχειρηματικότητα, τα μαθήματα STEM και η ψηφιακή εκπαίδευση για τα κορίτσια από μικρή ηλικία, με σκοπό την καταπολέμηση των υφιστάμενων εκπαιδευτικών στερεοτύπων και τη διασφάλιση ότι περισσότερες γυναίκες εισέρχονται σε αναπτυσσόμενους και καλά αμειβόμενους τομείς·
υπογραμμίζει την ανάγκη συμμετοχής των μέσων μαζικής ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ώστε να ενθαρρυνθεί η χρήση πολυδεκτικής γλώσσας και να αποφευχθούν τα στερεότυπα τα οποία δημιουργούν απόψεις κατά της συμμετοχής και του ενδιαφέροντος των κοριτσιών στην εκπαίδευση στους τομείς STEM·
ζητεί τη βελτίωση των εγκαταστάσεων STEM και την εξασφάλιση ισότιμης πρόσβασης σε αυτές· ζητεί ειδικές υποτροφίες για κορίτσια και γυναίκες που επιθυμούν να ακολουθήσουν σταδιοδρομία στον τομέα των θετικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών·
επικροτεί το σχέδιο δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση 2021-2027 και τη δράση του για την «ενθάρρυνση της συμμετοχής των γυναικών στους τομείς STEM», και ελπίζει ότι θα συμβάλει στην ανάπτυξη ελκυστικότερων και δημιουργικότερων τρόπων ενθάρρυνσης των κοριτσιών να ακολουθήσουν σπουδές στους τομείς STEM, καθώς και στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης των γυναικών όσον αφορά τις ψηφιακές τους δεξιότητες·
τονίζει ότι τα κορίτσια εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν μόνο το 36% των αποφοίτων στους τομείς STEM παρά τις καλύτερες επιδόσεις τους σε σχέση με τα αγόρια στον ψηφιακό γραμματισμό·
επισημαίνει ότι τα κορίτσια τα οποία βιώνουν έμφυλα στερεότυπα έχουν χαμηλότερα επίπεδα αυτοαποτελεσματικότητας και λιγότερη πίστη στις ικανότητές τους σε σχέση με τα αγόρια, και ότι η αυτοαποτελεσματικότητα επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τόσο τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα στους τομείς STEM όσο και τις επαγγελματικές φιλοδοξίες στους εν λόγω τομείς·
τονίζει ότι τα κορίτσια φαίνεται να χάνουν το ενδιαφέρον τους για τα μαθήματα STEM όσο μεγαλώνουν, γεγονός που υποδηλώνει ότι απαιτούνται παρεμβάσεις ήδη από την προσχολική και την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, προκειμένου να διατηρηθεί το ενδιαφέρον των κοριτσιών σε αυτούς τους τομείς και να καταπολεμηθούν τα επιβλαβή στερεότυπα σχετικά με τους έμφυλους ρόλους τόσο για τα κορίτσια όσο και για τα αγόρια.
To Eυρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε με 546 ψήφους έναντι 35 και 100 αποχές, την έκθεση σχετικά με την προώθηση της ισότητας των φύλων όσον αφορά την εκπαίδευση και τη σταδιοδρομία στους τομείς των θετικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (μπορείτε να το διαβάστε το ψήφισμα εδώ).*
Ευρώπη και Κύπρος
Το 2017 από σχεδόν 18 εκατομμύρια επιστήμονες και μηχανικούς στην Ευρώπη, το 59% ήταν άνδρες και το 41% γυναίκες.
Oι άνδρες υπερ-εκπροσωπούνται ιδιαίτερα στον κλάδο μεταποιητικής βιομηχανίας υψηλής και μεσαίας – υψηλής τεχνολογίας, καθώς το 83 % των επιστημόνων και μηχανικών τέτοιας παραγωγής, το εν λόγω έτος, ήταν άνδρες σε αντίθεση με τον τομέα των υπηρεσιών όπου η αναλογία των φύλων ήταν πιο ισορροπημένη (55% άνδρες και 45 % γυναίκες) [5].
Το 2018, σύμφωνα με έρευνα της Εurostat, 27,600 άνθρωποι εργοδοτούνται στην Κύπρο στον κλάδο της επιστήμης και της τεχνολογίας. Από αυτούς οι 12,600 ήταν γυναίκες και οι 14,900 άνδρες.
Δεν βρήκαμε πιο πρόσφατα στοιχεία ούτε στοιχεία που να εξειδικεύουν σε ποιούς τομείς της επιστήμης και τεχνολογίας εργοδοτούνται οι γυναίκες και εάν οι γυναίκες συνεισφέρουν στην επιστήµη των µαζικών δεδοµένων ή των δεδομένων κοινωνικής δικτύωσης, όπου η εκπροσώπηση των αναγκών τους είναι εξαιρετικά σημαντική.
Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα μεταξύ Ανδρών και Γυναικών 2019-2023
Σύμφωνα με τον Ενδιάμεσο Στόχο 7.1, 7.3.1. του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ισότητα των Φύλων 2019 – 2023 η Κυπριακή Δημοκρατία ανέλαβε να αυξήσει τον αριθμό των γυναικών σε σπουδές πληροφορικής. Στα πλαίσια αυτής της πρωτοβουλίας θα αναλάμβανε μεταξύ άλλων το 2020 στατιστική καταγραφή της αναλογίας γυναικών και ανδρών σε τμήματα πληροφορικής εντός και εκτός Κύπρου. Φορέας υλοποίησης αυτής της καταγραφής θα ήταν η Στατιστική υπηρεσία και τα Πανεπιστήμια. Αυτό που καταφέραμε να βρούμε κατόπιν επικοινωνίας μας και με την Στατιστική Υπηρεσία ήταν ότι το 2020 το ποσοστό των εξειδικευμένων γυναικών που εργάζονταν στον τομέα των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας βρισκόταν 18.1% σε αντίθεση με το ποσοστό των εξειδικευμένων ανδρών που εργάζονταν στον τομέα αυτό που βρισκόταν στο 81.9%.
Η σχετική Κυπριακή Νομοθεσία
H διασφάλιση των ίσων ευκαιριών στην εκπαίδευση έχει αποτελέσει κοινή διεθνής ανησυχία όταν στην Παγκόσμια Διάσκεψη για τις Γυναίκες του 1995, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Πεκίνο, οι κυβερνήσεις καλέστηκαν να εξαλείψουν τις ανισότητες μεταξύ των γυναικών και των ανδρών τόσο στην πρόσβαση στην εκπαίδευση όσο και στα εκπαιδευτικά αποτελέσματα. Οι σημαντικές πρόοδοι στην ίση πρόσβαση των γυναικών στην εκπαίδευση έχουν παραλληλιστεί με μια αυξανόμενη ανησυχία για την υπο-εκπροσώπηση των γυναικών στις επιστημονικές καριέρες κυρίως σε θέσεις λήψεως αποφάσεων [6]. Στοιχεία από όλο τον κόσμο δείχνουν ότι η ανάπτυξη στον τομέα αυτό είναι στην καλύτερη περίπτωση αργή και ότι δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Η ισότητα μεταξύ των φύλων αποτελεί ένα από τους 8 αναπτυξιακούς στόχους της Χιλιετηρίδας (ΑΣΧ) του ΟΗΕ και αυτό απαιτεί δράση στον τομέα της επιστήμης, της τεχνολογίας και του φύλου.
Τι περιμένουμε;
Oι γυναίκες αποτελούν περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού. Όταν εμπλέκονται στον κλάδο της επιστήμης και της τεχνολογίας μπορούν να βοηθήσουν στην δημιουργία εύχρηστης τεχνολογίας που ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους. Οι γυναίκες μπορούν να προσφέρουν πρακτική προσέγγιση και αποτελέσματα προς όφελος όλων. Πράγματι οι γυναίκες τείνουν να δίνουν μεγαλύτερη σημασία σε θέματα όπως η υγειονομική περίθαλψη, το περιβάλλον, η βιωσιμότητα και η κοινωνική πρόνοια.[7]. Όλοι μας έχουμε να διαδραματίσουμε το δικό μας ρόλο ως προς την εξάλειψη του διαχωρισμού των φύλων, την ανατροπή των στερεοτύπων και την ενθάρρυνση των κοριτσιών και γυναικών να αξιοποιήσουν την επιστήμη και τις τεχνολογίες πληροφοριών και να ακολουθήσουν την επαγγελματική τους πορεία στους τομείς αυτούς.
[1]https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000375429
[2]https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/women-digital
[3]https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/84bd6dea-2351-11e8-ac73-01aa75ed71a1
[4] https://www.digitalsme.eu/gender-gap-digital-skills/
*Tα Ψηφίσματα ναι μεν δεν παράγουν νομικά αποτελέσματα χρησιμεύουν όμως για να εκφράσει το Συμβούλιο πολιτική θέση επί ενός θέματος που σχετίζεται με τους τομείς δραστηριότητας της ΕΕ. Τα έγγραφα αυτού του είδους αποτελούν πολιτικές δεσμεύσεις ή θέσεις.
[5] Υψηλή τεχνολογία:
[6] https://cordis.europa.eu/project/id/266633/reporting
[7]Van Engeland 2019
Cover photo- iStock metamorworks
Αφήστε μια απάντηση