Η Ερευνήτρια στην Eνεργειακή Βιωσιμότητα #S02
Είναι μεγάλη μας τιμή που είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε με τη Γεωργία Σαββίδου. Η Γεωργία είναι (και είμαστε περήφανες που το λέμε) μια Κύπρια ερευνήτρια στον κλάδο της ενεργειακής βιωσιμότητας. Με σπουδές στα Μαθηματικά και τη Στατιστική, την Ενέργεια και την Περιβαλλοντική Επιστήμη, η Γεωργία ξεκίνησε το 2016 ως Επιστημονική Συνεργάτιδα στο Ινστιτούτο Περιβάλλοντος της Στοκχόλμης και ασχολήθηκε με την ανάπτυξη ενεργειακών μοντέλων, τη χρηματοδότηση για το κλίμα και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ της δράσης για το κλίμα και της βιώσιμης ανάπτυξης.
Μετά από 5 έτη εργασίας στο Ινστιτούτο Περιβάλλοντος της Στοκχόλμης, η Γεωργία είναι τώρα ερευνήτρια στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Chalmers, εστιάζοντας στην ενεργειακή μετάβαση. Είναι μια από τις επικεφαλείς συγγράφισσες της Έκθεσης Προσαρμογής των Κενών για το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP) και συνεισφέρουσα συγγράφισσα στην προσεχή έκθεση της διακυβερνητικής οµάδας για τις κλιµατικές µεταβολές ΙΙ (IPCC) του ΟΗΕ. Ηγήθηκε της ανάπτυξης εργαλείων επιστημονικής επικοινωνίας, όπως το NDC-SDG Connections και το Aid Atlas. Το έργο της περιλαμβάνει περισσότερες από 12 επιστημονικές δημοσιεύσεις και παρουσιάζεται από φορείς όπως το Bloomberg Opinion, το Thomson Reuters, το The Conversation και το The Lancet Planetary Health Research Digest. Εκτός από επιστημόνισσα, η Γεωργία είναι μέλος του κοινωνικού κινήματος New Wave-VOLT Cyprus για το οποίο συνέταξε το έγγραφο πολιτικής για την κλιματική κρίση. Είναι επίσης μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του WISER για το οποίο θα τη ρωτήσουμε αργότερα.
Γεωργία ποιό είναι το κίνητρο σου για να εργάζεσαι στον τομέα της κλιματικής αλλαγής και της ενεργειακής βιωσιμότητας;
Έχω δύο καταπληκτικές ανιψιές και θέλω να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες που είχα κι εγώ μεγαλώνοντας. Θέλω να έχουν μια ζωή σε έναν πλανήτη που ευημερεί – και όχι που πεθαίνει. Ονειρεύομαι να εξερευνούμε μαζί οι τρεις μας έναν ζωντανό ωκεανό, θέλω να έχουν ένα μέλλον με εργασιακή ασφάλεια, να αναπνέουν καθαρό αέρα, να ζουν σ’ ένα καθαρό περιβάλλον και να έχουν όνειρα και φιλοδοξίες στη ζωή τους.
Δυστυχώς, η ζωή που ονειρεύομαι γι’ αυτές απειλείται από την κλιματική αλλαγή.
Μιλήσαμε με τη Γεωργία στο Zoom για την κλιματική αλλαγή και θεωρήσαμε σημαντικό να μοιραστούμε ορισμένα απτά παραδείγματα των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής που αφορούν άμεσα την Κύπρο και τον καθένα μας καθώς και του τι μας λέει η επιστήμη για την κλιματική αλλαγή.
Η κλιματική αλλαγή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η γενιά μας. Και δεν χρειάζεται να πάμε σε κάποιο μέρος μακριά από την Κύπρο για να αισθανθούμε τις επιπτώσεις της. Ο πατέρας μου λατρεύει να καλλιεργεί φρούτα και λαχανικά στην αυλή μας. Κάθε χρόνο παράγει ελαιόλαδο, το οποίο παίρνω πάντα μαζί μου στη Σουηδία😊. Πριν από μερικά χρόνια είχαμε ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες στην Κύπρο κατά τη διάρκεια του Μαΐου, όταν ανθίζουν τα ελαιόδεντρα. Αυτό σήμαινε ότι η παραγωγή λαδιού για τον πατέρα μου – και για όλη την Κύπρο – εκείνη τη χρονιά μειώθηκε σημαντικά. Αυτό με τη σειρά του είχε οικονομικές απώλειες για πολλούς ελαιοπαραγωγούς και την οικονομία του νησιού μας. Και αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα.
Μόλις πριν από λίγες ημέρες οι γεωργικοί παραγωγοί ασκούσαν πίεση ώστε να λάβουν κρατική βοήθεια η οποία μπορούσε να συμβάλει στον περιορισμό του κόστους των ζημιών στις καλλιέργειές τους που οφείλετο στον παγετό και τα ακραία καιρικά φαινόμενα των τελευταίων εβδομάδων.
Για όσους από εμάς είναι λάτρεις του καφέ ή του κρασιού, τα νέα επίσης δεν είναι και τόσο καλά. Πέραν όμως από τα αγροτικά προϊόντα, είδαμε ακραία φαινόμενα, όπως τις πυρκαγιές το περασμένο καλοκαίρι στην Κύπρο, την Ελλάδα και την Τουρκία και τις πλημμύρες στη Γερμανία και σε αρκετές γειτονικές ευρωπαϊκές χώρες που κόστισαν ανθρώπινες ζωές.
Η κλιματική αλλαγή έχει πολλά πρόσωπα: καύσωνες, ξηρασίες, έντονες βροχοπτώσεις, πλημμύρες, ανεμοστρόβιλους…
Αυτό που μας λέει η επιστήμη είναι ότι, ενώ αυτά είναι φυσικά φαινόμενα (τα παρατηρούμε από τότε που οι επιστήμονες άρχισαν να παρακολουθούν τα μετεωρολογικά δεδομένα), η σοβαρότητα και η συχνότητά τους αυξάνεται λόγω της κλιματικής αλλαγής που οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Στη Μεσόγειο, αν η παγκόσμια θερμοκρασία αυξηθεί κατά 2 βαθμούς, θα υπάρξει 62% αύξηση σε έκταση που καίγεται από πυρκαγιές σε ένα μέσο καλοκαίρι. Με τις ήδη εφαρμοζόμενες παγκόσμιες πολιτικές θα έχουμε περίπου 2.7 βαθμούς αύξηση. Αυτό είναι ανησυχητικό.
Οι σημερινές και οι προηγούμενες γενιές δημιούργησαν την υπερθέρμανση του πλανήτη λόγω της καύσης ορυκτών καυσίμων. Η γενιά μας έχει την επιλογή να παραδώσει στην επόμενη γενιά έναν πλανήτη σε διαχειρίσιμη κατάσταση. Μπορούμε να το επιτύχουμε αυτό! Έχουμε το χρόνο αν όλοι δράσουμε τώρα.
Ανέφερες ότι όλοι μπορούμε να δράσουμε, πώς μπορεί ο καθένας μας να δράσει;
Λοιπόν, σύμφωνα με έρευνα υπάρχουν 5 ρόλοι που έχει ο καθένας από εμάς μέσω των οποίων μπορεί να συμβάλει σε έναν καλύτερο πλανήτη:
- Πρέπει να μειώσουμε την υπερκατανάλωσή μας. Για παράδειγμα, με το να τρώμε λιγότερο κρέας και να τρώμε όσο το δυνατόν περισσότερο τοπικά τρόφιμα. Με τον τρόπο με τον οποίο μετακινούμαστε, αν έχουμε την οικονομική ευχέρεια να σκεφτούμε να αγοράσουμε ηλεκτρικό αυτοκίνητο, να μοιραζόμαστε με κάποιον αυτοκίνητο (car pooling), να χρησιμοποιούμε ποδήλατο (η κυβέρνηση προσφέρει τώρα κάποια κίνητρα για ποδήλατα) και να αποφεύγουμε τις πτήσεις αν μπορούμε. Να αναλογιστούμε την ενέργεια που χρησιμοποιούμε στο σπίτι, αν έχουμε τη δυνατότητα μπορούμε να αναβαθμίσουμε τα νοικοκυριά μας ή να εγκαταστήσουμε ηλιακούς συλλέκτες /φωτοβολταϊκά (η κυβέρνηση δημοσιεύει κίνητρα εδώ). Με το τι αγοράζουμε στην καθημερινή μας ζωή· αναλογιζόμενοι πόσο πραγματικά χρειαζόμαστε κάτι πριν το αγοράσουμε και επιλέγοντας εμπειρίες αντί για υλικά αγαθά για εμάς και τους αγαπημένους μας.
- Γνωρίζατε ότι οι τράπεζες και τα επενδυτικά ταμεία ενδεχομένως επενδύουν τις αποταμιεύσεις μας σε ορυκτά καύσιμα και στην αποδάσωση; Πρέπει να απομακρύνουμε τις συντάξεις, τις αποταμιεύσεις και τις επενδύσεις μας από τα ορυκτά καύσιμα. Γνωρίζω ότι οι επιλογές μας είναι ενδεχομένως περιορισμένες στην Κύπρο, αλλά σε αυτή την περίπτωση, μπορούμε να απαιτήσουμε διαφάνεια από τις τράπεζες και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ως προς το χαρτοφυλάκιό τους και να απαιτήσουμε να επενδύουν σε βιώσιμες πρακτικές.
- Πολύ πιο σημαντικές από τις ατομικές αλλαγές είναι και οι συστημικές αλλαγές. Μπορούμε να γίνουμε πρότυπα. Όταν διαπιστώνουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και αλλάζουμε τον τρόπο ζωής μας που είναι επωφελής για τον πλανήτη μας, μπορούμε να μιλάμε γι’ αυτές τις αλλαγές και επομένως να παρακινούμε τους ανθρώπους γύρω μας. Αυτό μπορεί να είναι οτιδήποτε, από μια συζήτηση με ένα μέλος της οικογένειας μας ή μ’ έναν φίλο, μέχρι μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (για αυτούς που είναι ενεργοί/ές) τη συγγραφή άρθρων και τη διοργάνωση εκδηλώσεων. Δεν χρειάζεται να είμαστε τέλειοι/ες, αρκεί να ξεκινήσουμε με κάτι μικρό.
- Υπάρχει καλύτερο μέρος όπου μπορούμε να έχουμε κάποια θετική επιρροή από το χώρο εργασίας μας; Eκεί αφιερώνουμε περίπου 8 ώρες της ημέρας μας. Μπορούμε να κάνουμε προτάσεις για τη βελτίωση του τρόπου διαχείρισης των απορριμμάτων στο γραφείο μας, για την εγκατάσταση ηλιακών συλλέκτων στη στέγη ή και για την πρόσκληση ενός καλεσμένου ώστε να μιλήσει για τους τρόπους με τους οποίους ένας οργανισμός μπορεί να γίνει πιο βιώσιμος.
- Μπορούμε να είμαστε ενεργοί πολίτες – από την ψήφο μέχρι τη συμμετοχή μας σε κοινωνικά κινήματα και τον εθελοντισμό. Ας προσθέσουμε περισσότερους ανθρώπους στον κατάλογο των Κύπριων που ήδη ξοδεύουν χρόνο και ενέργεια για το κοινό καλό. Ως αντάλλαγμα λαμβάνεις ευτυχία, γέλιο, φιλία, εμπειρία και γνώση!
Αν διαβάζετε αυτό το κείμενο, σας ενθαρρύνω να διαλέξετε ένα από τα πέντε και να αρχίσετε να κάνετε κάτι γι’ αυτό αυτή την εβδομάδα. Επίσης, έχετε δει την ταινία “Μην κοιτάτε ψηλά”; Έχουν μια πλατφόρμα δράσης, την οποία μπορείτε να δείτε εδώ!
Διαβάζουμε ότι η Σουηδία έφτασε το ορόσημο του 1GW ηλιακής ισχύος στα μέσα Απριλίου 2021, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε η Svensk Solenergi και η Σουηδική Υπηρεσία Ενέργειας, ενώ η Κύπρος εξακολουθεί να είναι υστερεί στις επιδόσεις της ηλιακής ενέργειας. Γιατί πιστεύεις ότι συμβαίνει αυτό και τι μπορεί να μάθει η Κύπρος από τη στρατηγική της Σουηδίας;*
Η Σουηδία και η Κύπρος είναι δύο πολύ διαφορετικές χώρες από πολλές απόψεις. Όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η Σουηδία έχει 66% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στο μείγμα ηλεκτρικής ενέργειας. Η Κύπρος έχει μόνο 13%. Δεν είναι δίκαιο ωστόσο να συγκρίνουμε τις δύο χώρες καθώς βρίσκονται σε διαφορετικές καταστάσεις- η Σουηδία έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα: την υδροηλεκτρική ενέργεια. Ο ήλιος λάμπει την ημέρα αλλά όχι τη νύχτα, ο άνεμος φυσάει κάποιες φορές ενώ άλλες φορές όχι. Για να ενσωματωθεί η ηλιακή και αιολική ενέργεια σε ένα σύστημα, πρέπει να υπάρχει κάτι που να εξισορροπεί όλες αυτές τις διακυμάνσεις από την ηλιακή και την αιολική παραγωγή. Αυτό μπορεί να είναι, για παράδειγμα, η αποθήκευση της ενέργειας.
Στη Σουηδία, όταν ο ήλιος δεν λάμπει (που είναι συχνό φαινόμενο 🙃 ) και ο άνεμος δεν πνέει, αφήνουν το νερό να ρέει από τα φράγματα για να παράγουν υδροηλεκτρική ενέργεια, ενώ όταν υπάρχει πολύς άνεμος, σταματούν τη ροή του νερού επιτρέποντας έτσι στον άνεμο να παράγει ενέργεια. Αυτή η τεχνική ονομάζεται διαχείριση της μεταβλητότητας και είναι απαραίτητη για να μπορέσει να αυξηθεί η διείσδυση των μεταβλητών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια.
Επίσης, η Σουηδία μπορεί να ανταλλάζει ηλεκτρική ενέργεια με γειτονικές χώρες, έτσι ώστε όταν ο άνεμος παράγει πάρα πολύ, να εξάγει επιπλέον ηλεκτρική ενέργεια, ενώ όταν ο άνεμος δεν φυσάει, μπορεί να εισάγει ηλεκτρική ενέργεια.
Από την άλλη πλευρά, η Κύπρος είναι ακόμη ένα απομονωμένο σύστημα, οπότε δεν έχουμε τη δυνατότητα, ακόμη, να εμπορευόμαστε ηλεκτρική ενέργεια και δεν έχουμε υδροηλεκτρική ενέργεια, η οποία θα βοηθούσε στην αύξηση των μεταβλητών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο μείγμα ηλεκτρικής ενέργειας. Επομένως, πρέπει να γίνουν επενδύσεις στην αποθήκευση ενέργειας, οι οποίες έχουν υψηλό κόστος.
Υπάρχουν όμως λύσεις. Τον τελευταίο μήνα η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε χρηματοδότηση ύψους 657 εκατομμυρίων ευρώ για τη διασύνδεση ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας-Ευρώπης. Αυτό θα είναι ένα μεγάλο ορόσημο για την κυπριακή ενεργειακή μετάβαση. Πολλοί επιστήμονες στην Κύπρο έχουν προβάλει τεχνολογικές λύσεις, όπως έξυπνα δίκτυα, αποθήκευση ενέργειας σε μπαταρίες, ηλεκτρικά οχήματα ως κατανεμημένη αποθήκευση και ούτω καθεξής. Πιστεύω όμως ότι μας λείπουν οι στρατηγικές πολιτικές που θα επιτρέψουν αυτές τις τεχνολογικές αλλαγές και θα οδηγήσουν στην αύξηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο μείγμα μας με την απαιτούμενη ταχύτητα, ώστε να συμμορφωθούμε με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να ευθυγραμμιστούμε με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της δεν είναι δυστυχώς ψηλά στην πολιτική ατζέντα.
Συμφωνία του Παρισιού για τη δράση για το κλίμα. Πιστεύετε ότι τα κράτη μέλη εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους και αν όχι, πώς υπεισέρχεται ο ρόλος των ερευνητών;
Eίναι ένα πράγμα να έχει τεθεί ένας στόχος και άλλο να γίνουν οι απαιτούμενες αλλαγές στην πολιτική για την επίτευξη του. Επομένως, η απάντηση στην πιο πάνω ερώτηση είναι δυστυχώς όχι. Ενώ τα κράτη μέλη έχουν σχέδια για μηδενικές εκπομές (net-zero), δεν έχουν ακόμη ευθυγραμμίσει τις πολιτικές τους με τη συμφωνία του Παρισιού. Δεν υπάρχει καμία χώρα στον κόσμο αυτή τη στιγμή που να έχει πολιτική για το κλίμα που να έχει εναρμονισθεί με τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη στον 1,5 βαθμό.
Όσον αφορά το τι μπορεί να προσφέρει ο ακαδημαϊκός χώρος, πιστεύω ότι ως επιστήμονες στον τομέα της βιωσιμότητας πρέπει να αναλάβουμε δράση. Οι επιστήμονες έχουν προσπαθήσει πολύ σκληρά για να περάσουν προς τα έξω το μήνυμα σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Οι επιστήμονες απέδειξαν επίσης τι χρειάζεται για να τη σταματήσουμε (να σταματήσουμε την καύση ορυκτών καυσίμων και να στραφούμε σε συστήματα ενεργειακής και γεωργικής βιωσιμότητας). Η αλήθεια είναι όμως ότι είμαστε πολύ πίσω στη μείωση των εκπομπών. Έτσι, οι δίαυλοι επικοινωνίας που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για να επικοινωνήσουν τα πιο πάνω, μέχρι στιγμής δεν μας πάνε μακριά.
Πιστεύω ότι δεν έχουμε τη δυνατότητα να στεκόμαστε στο περιθώριο και να παρακολουθούμε παθητικά όλους τους κλιματικούς στόχους να περνούν και ουπς, να έχουμε προκαλέσει όλα αυτά τα σημεία καμπής τώρα, επειδή είμαστε πολύ απασχολημένοι προσπαθώντας να δημοσιεύσουμε μια έρευνα. Νομίζω ότι οι επιστήμονες θα μπορούσαν βελτιωθούν στο να βρίσκουν τα κατάλληλα ακροατήρια για να μεταφέρουν αυτό το μήνυμα. Ειδικά όταν η κλιματική αλλαγή δεν είναι ψηλά στην πολιτική ατζέντα και δεν αποτελεί κυρίαρχο θέμα στα μέσα ενημέρωσης.
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης και ως τέτοια πρέπει να την αντιμετωπίζουμε.
Γιατί είναι σχετική η διάσταση του φύλου στην έρευνα για την ενεργειακή βιωσιμότητα;
Είναι σχετική όταν λάβουμε υπόψη ότι οι γυναίκες, καθώς και άλλες κοινωνικές ομάδες όπως οι ηλικιωμένοι μπορεί να έχουν ειδικές ενεργειακές ανάγκες. Σε χώρες με χαμηλό εισόδημα, η ηλιακή ενέργεια και η ενέργεια από βιοκαύσιμα είχε θετική επίδραση στην ενδυνάμωση των γυναικών σε αγροτικές περιοχές, μειώνοντας τον φόρτο εργασίας των γυναικών, όπως το μαγείρεμα και τη συλλογή καυσόξυλων. Αυτό τους επιτρέπει να χρησιμοποιούν τις ώρες της ημέρας για άλλες δραστηριότητες, όπως η ενασχόληση με τις τοπικές κοινότητες και άλλες μορφές απασχόλησης.
Ένα παράδειγμα πιο κοντά στην κυπριακή κοινωνία είναι η ενεργειακή φτώχεια [1]. Οι γυναίκες και τα άτομα με διαφορετικό φύλο αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο ενεργειακής φτώχειας παρά οι άνδρες. Το EmpowerMed είναι ένα έργο που προσπαθεί να γεφυρώσει αυτό το κενό δεδομένων για την περιοχή της Μεσογείου. Δυστυχώς, στην Κύπρο έχουμε ένα έμφυλο κενό δεδομένων όσον αφορά την ενεργειακή φτώχεια- τα δεδομένα για την ενεργειακή φτώχεια δεν συλλέγονται ανά φύλο. Αυτό που γνωρίζουμε, ωστόσο, είναι ότι στην Κύπρο οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού από ότι οι άνδρες στην Κύπρο.
Θεωρείς ότι ο ακαδημαϊκός τομέας έχει έλλειψη ως προς την αντιπροσώπευση του φύλου, και εάν ναι, επηρεάζει τα αποτελέσματα ερευνών;
Σε ολόκληρη την ακαδημία στην Ευρώπη, οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 53% των προπτυχιακών πτυχίων, αλλά το μερίδιό τους μειώνεται ανεβαίνοντας την κλίμακα της σταδιοδρομίας: οι γυναίκες αποτελούν το 48% των αποφοίτων διδακτορικού, το 47% των μεταδιδακτορικών ερευνητριών, το 40% των νέων και το 26% των ανώτερων θέσεων καθηγητριών.
Μια πιο ισότιμη εκπροσώπηση στην έρευνα έχει αποδειχθεί ότι έχει πολλαπλά οφέλη για τα ερευνητικά αποτελέσματα. Tα ερευνητικά αποτελέσματα επηρεάζουν τις πολιτικές για την υγεία, τον πολεοδομικό σχεδιασμό, την οικονομία, το εργασιακό περιβάλλον κ.ο.κ., και επομένως τις ζωές μας. Η έρευνα έδειξε ότι οι γυναίκες οδηγοί που ήταν προσαρμοσμένες με ζώνη ασφαλείας είχαν 47% περισσότερες πιθανότητες σοβαρού τραυματισμού σε αυτοκινητιστικά δυστυχήματα σε σχέση με αντίστοιχους άνδρες οδηγούς, ενώ ο αριθμός αυτός ανέβηκε στο 71% για μέτριους τραυματισμούς. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι παραδοσιακά χρησιμοποιούνταν μόνο ανδρικά ανδρείκελα/ ομοιώματα για τη συλλογή δεδομένων κατά τις δοκιμές για τον αντίκτυπο της σύγκρουσης και, ως εκ τούτου, τα αυτοκίνητα έχουν σχεδιαστεί με βάση τα δεδομένα του μέσου ανδρικού σώματος. Έτσι, παρά τις στατιστικές για τους τραυματισμούς που δείχνουν ότι οι άνδρες και οι γυναίκες δεν προστατεύονται εξίσου στις συγκρούσεις, οι άνδρες εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος των ενηλίκων στις αξιολογήσεις της ασφάλειας των οχημάτων, όπως αναγνωρίζεται από την αυτοκινητοβιομηχανία.
Η έρευνα έδειξε επίσης, ότι γυναίκες ακαδημαϊκοί είναι πιο πιθανό, σε σύγκριση με τους άνδρες, να συμπεριλάβουν την ανάλυση φύλου στις μελέτες τους, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο τα ερευνητικά αποτελέσματα να εφαρμόζονται μόνο στους άνδρες. Αυτό είναι ένα απτό παράδειγμα για το πώς μια πιο ισότιμη εκπροσώπηση των γυναικών στον ακαδημαϊκό χώρο μπορεί να ωφελήσει την κοινωνία.
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα στα οποία η ανάλυση φύλου βελτιώνει την επιστήμη και τελικά σώζει ζωές και χρήματα. [2]
Πιστεύετε ότι οι γυναίκες αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις με τους συναδέλφους τους στον ακαδημαϊκό χώρο;
Στην ΕΕ, το να έχει παιδί κάτω των 6 ετών μειώνει τα ποσοστά απασχόλησης των γυναικών κατά 14,3%, ενώ αυξάνει τα ποσοστά απασχόλησης των ανδρών κατά 9,6%. Αυτό ισχύει κατά μέσο όρο για όλους τους τομείς απασχόλησης.
Εστιάζοντας στον ακαδημαϊκό χώρο, υπάρχουν αρκετά παραδείγματα προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες σε αντίθεση με τους άνδρες. Οι παντρεμένες γυναίκες με μικρά παιδιά έχουν 35% λιγότερες πιθανότητες να πάρουν μόνιμη ακαδημαϊκή θέση σε σύγκριση με τους παντρεμένους άνδρες με παιδιά. Ως αποτέλεσμα, τα στοιχεία του μόνιμου ακαδημαϊκού προσωπικού δείχνουν ότι το 70% των ανδρών είναι παντρεμένοι με παιδιά σε αντίθεση με το 44% των γυναικών.
Η εξέλιξη της καριέρας στον ακαδημαϊκό χώρο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον αριθμό των δημοσιεύσεων που αξιολογούνται από ομότιμους κριτές. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι πιθανότητες να γίνουν αποδεκτά άρθρα γυναικών είναι μεγαλύτερες όταν υπάρχειδιπλή τυφλή διαδικασία. Δηλαδή όταν ούτε ο συγγραφέας ούτε ο κριτής γνωρίζουν ποιος είναι ο άλλος. Παρόλα αυτά, τα περισσότερα περιοδικά δεν έχουν ακόμη υιοθετήσει αυτή την πρακτική.
Το όριο ηλικίας για την πρόσληψη προσωπικού στα πανεπιστήμια λειτουργεί επίσης εις βάρος των γυναικών, καθώς οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να έχουν διακοπή στη σταδιοδρομία τους για οικογενειακούς λόγους και ως εκ τούτου, έχουν μεγαλύτερη ηλικία όταν υποβάλλουν αίτηση για ακαδημαϊκές θέσεις.
Τι προτείνεις για τη διαμόρφωση ή ακόμη την επίτευξη της ισότητας των φύλων στην επιστήμη;
Νομίζω ότι είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι δεν είμαι ειδικός σε θέματα φύλου, επομένως δεν έχω συγκεκριμένες συστάσεις μέσω της έρευνάς μου. Είμαι όμως τυχερή που εργάζομαι στον ακαδημαϊκό χώρο σε μια χώρα στην οποία η ισότητα των φύλων αποτελεί θα έλεγα ένα κυρίαρχο θέμα στις συζητήσεις και βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα της. Αυτό δεν σημαίνει ότι στη Σουηδία έχει επιτευχθεί η ισότητα των φύλων στον ακαδημαϊκό χώρο ή στην κοινωνία γενικότερα. Υπάρχουν όμως ενεργές προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση. Το Πανεπιστήμιο Chalmers χρηματοδότησε μια πρωτοβουλία για την ισότητα των φύλων. Στην ιστοσελίδα της πρωτοβουλίας μπορεί κανείς να βρει χρήσιμες συστάσεις σχετικά με τα μέτρα που μπορεί να λάβει ένα πανεπιστήμιο για την ισότητα των φύλων.
Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, η ελπίδα μου για όλους όσους διαβάζουν αυτή τη συνέντευξη είναι να διαβάσουν και να ευαισθητοποιηθούν περισσότερο ως προς τα θέματα ισότητας των φύλων και στη συνέχεια να μοιραστούν αυτά που μαθαίνουν με τους φίλους και την οικογένειά τους. Θεωρώ ότι αυτά τα θέματα δεν συζητούνται όσο θα έπρεπε στην κοινωνία μας. Και αν δεν μιλήσουμε για ένα πρόβλημα, δεν μπορούμε να το λύσουμε.
Γνωρίζεις αν υπάρχει μισθολογικό χάσμα μεταξύ γυναικών και ανδρών ερευνητών στο Πανεπιστήμιο;
Απ’ όσο γνωρίζω, οι μισθοί των διδακτορικών φοιτητών/τριών είναι ρυθμισμένοι και τυποποιημένοι, τουλάχιστον στη Σουηδία. Έτσι, ο μισθός μεταξύ γυναικών και ανδρών ερευνητών διδακτόρων/διδακτόρρισσων είναι ο ίδιος. Είναι σημαντικό να αναφέρω όμως ότι υπάρχει μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων μόλις κοιτάξουμε ψηλότερα στην ακαδημαϊκή κλίμακα στη Σουηδία. Στο πανεπιστήμιο Chalmers, όπου βρίσκομαι σήμερα, το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων ανέρχεται στο 8,8%. Απ’ όσο γνωρίζω, οι μισθοί σε ακαδημαϊκές θέσεις στα δημόσια πανεπιστήμια στην Κύπρο είναι επίσης ρυθμισμένοι. Αλλά εξετάζοντας το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων γενικά, και όχι εστιάζοντας μόνο στον ακαδημαϊκό χώρο, στην Κύπρο παρατηρούμε μια σημαντική διαφορά.
Η επιθυμία προβολής μιας εικόνας κοινωνικής ευθύνης ενθαρρύνει τις εταιρείες, καθώς και τους μεγάλους δημόσιους φορείς, να δρομολογήσουν οι ίδιοι την αλλαγή (γνωστή ως Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη). Γνωρίζεις αν τα πανεπιστήμια, για παράδειγμα στη Σουηδία, ενσωματώνουν πρωτοβουλίες κοινωνικής ευθύνης στις διοικητικές τους πολιτικές και διαδικασίες διαχείρισης, ιδίως σε θέματα ισότητας των φύλων και ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής;
Έχω δύο συγκεκριμένα παραδείγματα πρωτοβουλιών των σουηδικών πανεπιστημίων για την ισότητα των φύλων. Το πρώτο παρουσιάστηκε από το Βασιλικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας KTH στη Στοκχόλμη. Το πανεπιστήμιο αποφάσισε να εντάξει την ισότητα των φύλων και τη διαφορετικότητα ως υποχρεωτικό μέρος σε όλα τα εκπαιδευτικά του προγράμματα, από το προπτυχιακό έως το διδακτορικό επίπεδο. Το δεύτερο προέρχεται από το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Chalmers, στο οποίο και εργάζομαι. Το Chalmers αναγνώρισε το χαμηλό ποσοστό των γυναικών καθηγητριών και τα εμπόδια που δυσκολεύουν τη σταδιοδρομία των γυναικών μαζί με το αρνητικό κόστος που αυτό επιφέρει στο πανεπιστήμιο και αποφάσισε να επενδύσει 30 εκατομμύρια ευρώ σε μια πρωτοβουλία για μια περίοδο 10 ετών προκειμένου να αλλάξει αυτή την κατάσταση.
Ζεις στη Σουηδία τα τελευταία 6 χρόνια. Γνωρίζουμε, από προσωπική εμπειρία, ότι η Σουηδία τοποθετεί την ισότητα φύλου πολύ ψηλά στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική της ατζέντα. Μπορείς να μας δώσετε ένα απλό αλλά συναρπαστικό παράδειγμα για το τι σημαίνει ‘ισότητα φύλου’ στη Σουηδία και να συγκρίνεις ένα τέτοιο παράδειγμα με την Κύπρο;
Ακόμα θυμάμαι όταν επισκέφθηκα για πρώτη φορά δύο Σουηδούς φίλους μου. Είναι ζευγάρι και έχουν έναν τετράχρονο γιο. Όταν μπήκα στο σπίτι τους, παρατήρησα ότι είχαν μια γωνιά με όλα τα παιχνίδια του Όλιβερ, του γιου τους.
Ανάμεσα σε παζλ, άλογα, εργαλεία κατασκευής, τρένα και αυτοκίνητα, υπήρχε μια κουζίνα με φαγητό και τηγάνια, μια κούκλα και ένα σετ σκούπας/σφουγγαρίστρας. Πρέπει να ήταν ξεκάθαρο ότι έμεινα έκπληκτη επειδή με ρώτησαν γιατί κοιτούσα τα παιχνίδια. Όταν τους είπα ότι δεν είχα συνηθίσει να βλέπω κάποια από τα παιχνίδια για τα αγόρια, δεν μπορούσαν να καταλάβουν γιατί. Για το κουζινάκι μου είπαν: “Κι αν μεγαλώνουμε τον επόμενο αρχιμάγειρα;”. Όταν ρώτησα για την κούκλα, είπαν ότι ελπίζουν να γίνει ένας στοργικός πατέρας κάποια στιγμή και ότι ίσως επιλέξει να γίνει δάσκαλος. Για το σετ καθαρισμού είπαν ότι θέλουν να μάθουν στο γιο τους να είναι καθαρός και τακτικός από μικρή ηλικία.
Η αλήθεια είναι ότι τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια μπορούν να ασχοληθούν με την μαγειρική, την επιστήμη, τη μηχανική, την εκπαίδευση και να γίνουν γονείς. Δεν υπάρχουν εγγενώς αρσενικά ή θηλυκά στοιχεία σε κανένα από τα παραπάνω.
Αργότερα εκείνη τη χρονιά ήθελα να αγοράσω κάποια δώρα για τις ανιψιές μου. Με έκπληξη είδα ότι το κατάστημα παιχνιδιών που βρήκα στην Κύπρο είχε -και εξακολουθεί να έχει- διαφορετικά τμήματα για αγόρια και κορίτσια. Το τμήμα των κοριτσιών ήταν γεμάτο ροζ παιχνίδια και συνήθως είχε κούκλες και παιχνίδια για μακιγιάζ και βερνίκια νυχιών. Το τμήμα των αγοριών όπου κυριαρχούσαν παιχνίδια σε μπλε και πράσινο χρώμα είχε πολύ συναρπαστικά παιχνίδια όπως “ο μικρός επιστήμονας”, “ο μικρός μηχανικός”, “ο μικρός γιατρός”, παιχνίδια για να χτίζουν ή να επισκευάζουν σπίτια κ.λ.π.
Πιστεύω ότι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τι μηνύματα στέλνουμε στα παιδιά μας και τι σημαίνει αυτό για το μέλλον τους.
Πρόσφατα έγινες μέλος του διοικητικού συμβουλίου του WISER * Γυναίκες και Eνσωμάτωση στην Έρευνα για τη Ενεργειακή Βιωσιμότητα. Πες μας περισσότερα για αυτό το ενδιαφέρον και σημαντικό δίκτυο.
Το WISER είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο γυναικών και μη δυαδικών (non-binary) ακαδημαϊκών στον τομέα της έρευνας για τη βιώσιμη ενέργεια. Στόχος μας είναι να διασυνδέουμε γυναίκες που ερευνούν την καθαρή ενέργεια (υποψήφιες διδακτόρισσες, μεταδιδακτόρισσες και καθηγήτριες) και να αντιμετωπίσουμε τις σιωπηρές προκαταλήψεις σε αυτόν τον τομέα.
Το να είμαι μέλος της συντονιστικής επιτροπής του WISER είναι σίγουρα μια ενδυναμωτική και εμπνευστική εμπειρία. Πέρα από τις δυνατότητες δικτύωσης, προσπαθούμε να ενδυναμώσουμε τα μέλη μας μέσω διαφόρων εκδηλώσεων, όπως με την εκπαίδευση σε θέματα δεξιοτήτων στα μέσα ενημέρωσης, την εκμάθηση του τρόπου πλοήγησης στον ακαδημαϊκό χώρο, της διαχείρισης χρόνου κ.ο.κ. Προσπαθούμε επίσης να παρέχουμε στα μέλη μας έναν ασφαλή χώρο για να μοιράζονται προσωπικές εμπειρίες. Τώρα συζητάμε το ενδεχόμενο να ξεκινήσουμε ένα πρόγραμμα καθοδήγησης (mentoring program).
Προσωπικά, μαθαίνω και εξελίσσομαι συνεχώς μέσω της συμμετοχής μου στο WISER και των εκδηλώσεων που διοργανώνουμε και στις οποίες μιλάμε. Τον περασμένο χρόνο ήμουν ενθουσιασμένη που μου δόθηκε η ευκαιρία να πάρω συνέντευξη από ένα από τα πρότυπα μου, την καθηγήτρια Kimberly Nicholas, μέσω μιας εκδήλωσης του WISER.
Oπότε ας κλείσουμε με μια πρόσκληση στις γυναίκες και τα μη-δυαδικά άτομα στον τομέα της βιώσιμης ενέργειας στον ακαδημαϊκό χώρο να συμμετάσχουν, είναι δωρεάν και διασκεδαστικό!
*Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας έχει ήδη συνεργαστεί με τη Σουηδία (KTH Royal Institute of Sweden) για τη διεξαγωγή έρευνας σχετικά με τη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Κύπρο το 2017.
[1]Ένα άτομο που αντιμετωπίζει στην εστία του ιδιαίτερες δυσκολίες να έχει αρκετή ενέργεια για να ικανοποιήσει τις στοιχειώδεις ανάγκες του. Αυτό οφείλεται στην ανεπάρκεια πόρων ή στις συνθήκες στέγασης
[2]Η Caroline Crialdo Perez παρέχει μια σειρά τέτοιων προτύπων στο πρόσφατο βιβλίο της ‘Αόρατες Γυναίκες‘. Επίσης, το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ έχει ένα πρόγραμμα για τις καινοτομίες με βάση το φύλο με περιπτωσιολογικές µελέτες στην Επιστήμη, Υγεία, Ιατρική, Μηχανολογία και το Περιβάλλον.
Αφήστε μια απάντηση