Στερεοτυπικές Διαφημίσεις. Nομικές πρόνοιες, πρότυπα και παρατηρήσεις
Όπως αναφέραμε εδώ τηλεοπτικές διαφημίσεις παρουσιάζουν συχνά τη γυναίκα και τον άνδρα με στεροτυπικό τρόπο, προάγοντας το σεξισμό με αποτέλεσμα να διαιωνίζεται η ανισότητα των δύο φύλων. Αναφέραμε επίσης την αρμόδια αρχή για την υποβολή παραπόνου όταν θίγεται κάποιος από τη διαφήμιση αυτή.
Πιο κάτω αναφέρουμε σχετικές νομικές πρόνοιες γύρω από το ζήτημα των στερεοτυπικών διαφημίσεων, διεθνή πρότυπα που αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση καθώς και τι χρήζει βελτίωσης.
Νομοθεσία σχετική με τα στερεότυπα των διαφημίσεων
Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την Εξάλειψη Διακρίσεως κατά των Γυναικών
Η εν λόγω Σύμβαση κυρώθηκε στην Κύπρο με τον περί της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την Εξάλειψη κάθε Μορφής Διάκρισης σε βάρος της Γυναίκας (Κυρωτικό) Νόμο του 1985 (ο «Nόμος για την Εξάλειψη κάθε Μορφής Διάκρισης»).
Το άρθρο 5 του Nόμου για την Εξάλειψη κάθε Μορφής Διάκρισης αναφέρει ότι τα Κράτη Μέλη πρέπει να λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα ώστε:
“να τροποποιήσουν τα σχέδια και τα πρότυπα κοινωνικοπολιτιστικής συμπεριφοράς του άνδρα και της γυναίκας με σκοπό να φθάσουν στην εξάλειψη των προκαταλήψεων και των εθιμικών ή κάθε άλλου τύπου συνηθειών που βασίζονται στην ιδέα της κατωτερότητας ή της ανωτερότητας του ενός ή του άλλου φύλου ή στην ιδέα ενός στερεότυπου ρόλου των ανδρών και των γυναικών”.
Ευρωπαικό Σύμφωνο για την Ισότητα των Φύλων 2020
Τα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμπεριλαμβανομένου της Κύπρου, δεσμεύτηκαν όπως λαμβάνουν μέτρα εξάλειψης των στερεότυπων με βάση το φύλο.
Ευρωπαϊκή Οδηγία 2010/13/ΕΕ (για Οπτικοακουστικά μέσα επικοινωνίας και συναφείς επικοινωνίες)
Η πιο πάνω Οδηγία απαγορεύει τις διακρίσεις με βάση το φύλο, ηλικία κ.ά, και αποσκοπεί στην εξάλειψη των στερεότυπων που αφορούν το φύλο. Σημειώνεται ότι η Οδηγία αυτή έχει μεταφερθεί στον Κυπριακό Νόμο (ο περί Ραδιοφωνικών και Τηλεοπτικών Οργανισμών Νόμου του 1998 (7(I)/1998) Ραδιοφωνικών και Τηλεοπτικών Οργανισμών Νόμος).
Τι προβλέπεται σε άλλες χώρες;
Kαναδάς
Τα πρότυπα διαφήμισης του Καναδά προτείνουν μια σειρά συγκεκριμένων κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με την εικόνα του φύλου, τα οποία αρχικά αναπτύχθηκαν το 1981 από ειδική ομάδα Επιτροπής της Ραδιοτηλεόρασης και Τηλεπικοινωνιών για το Ρόλο των Στερεότυπων βάσει Φύλου στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Οι Κατευθυντήριες αυτές Γραμμές αντιπροσωπεύουν ένα χρήσιμο και πιο εκλεπτυσμένο μηχανισμό, συμπληρωματικό προς τον κώδικα δεοντολογίας, βάσει των οποίων τα συμβούλια των οργανισμών θα βασίζουν την απόφαση τους σχετικά με παράπονα καταναλωτών για σεξιστικές διαφημίσεις. Προβάλλουν θετικές συστάσεις και απαγορεύσεις σχετικά με την εκπροσώπηση των ανδρών και γυναικών, εστιάζοντας, στη σεξουαλικότητα, στη βία, στην πολυμορφία και στη χρήση αντι-σεξιστικής γλώσσας.[1]
Ο κύριος παράγοντας επιτυχίας των πιο πάνω Κατευθυντήριων Γραμμών έγκειται στην αναγνώριση ότι:
οι άνδρες και οι γυναίκες δεν διατρέχουν τον ίδιο κίνδυνο να απεικονίζονται αρνητικά.
Aυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ενώ οι Κατευθυντήριες Γραμμές αφορούν και τους άνδρες και τις γυναίκες, ορισμένοι όροι απευθύνονται ιδιαίτερα στις γυναίκες
Ιρλανδία
Στην Ιρλανδία οι πρόνοιες του Κώδικα Προτύπων Προγράμματος (όπως εκδόθηκε από την Ραδιοτηλεοπτική Αρχή της Ιρλανδίας) σκιαγραφούν τα πρότυπα που απαιτούνται από τους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς όσο αφορά τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα και οι ομάδες ατόμων (συμπεριλαμβανομένου γυναικών) της κοινωνίας απεικονίζονται κατά τη διάρκεια προγράμματος ειδικότερα κατά τη διάρκεια ειδήσεων, ντοκιμαντέρ κ.ά.
Απαιτείται από τους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς να αποφεύγουν τη συμπερίληψη αναφορών ως προς την ηλικία, χρώμα, φύλο, εθνική ή εθνοτική καταγωγή, αναπηρία, φυλή, θρησκεία ή σεξουαλική προτίμηση όπου τέτοιες αναφορές είναι ακατάλληλες και/ή δεν προσφέρουν οποιοδήποτε συντακτικό σκοπό.
The #CEDAW Committee has raised concerns to the UK that unrealistic images perpetrated in the media, including social media, can have a negative impact on women & girls’ #mentalhealth.
— CEDAWPeople’sTribunal (@CedawPT) May 13, 2021
CEDAW is vital to challenging gender stereotypes & protecting women & girls’ health rights. ⚖️ pic.twitter.com/wEauHwOCRn
Δρόμος προς βελτίωση
Aντλώντας καθοδήγηση από τα πιο πάνω και ενόψει του ότι η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης έχει την ευχέρεια να προβλέπει λεπτομερέστερους ή αυστηρότερους κανόνες στα πεδία που καλύπτει η Οδηγία 2010/13/EE [3] προτείνουμε όπως:
- συνταχθεί Οδηγός/ Κατευθυντήριες Γραμμές συμπληρωματικά του Κυπριακού Κώδικα Δεοντολογίας Επικοινωνίας ο οποίος να περιλαμβάνει θετικές συστάσεις και απαγορεύσεις ως προς το περιεχόμενο των διαφημίσεων.
Συγκεκριμένα θα αναφέρονται παραδείγματα τα οποία συμβάλλουν στην στερεότυπη εικόνα της γυναίκας, τι θεωρείται σεξιστικό περιεχόμενο και θετικά παραδείγματα προς αποφυγή χρήσης τέτοιου περιεχόμενου/εικόνας.
Κάτι παρόμοιο έχει ετοιμαστεί από το Παρατηρητήριο Ισότητας Κύπρου (ΠΙΚ) με επιχορήγηση απο το κονδύλι του Εθνικού Μηχανισμού για τα Δικαιώματα της Γυναίκας. Συγκεκριμένα μιλάμε για τον Οδηγό Υπέρβασης του Σεξισμού στη Γλώσσα των Εγγράφων της Δημόσιας Διοίκησης της Κυπριακής Δημοκρατίας το οποίο συστήνεται να χρησιμοποιείται ως εργαλείο για την αναγνώριση και κατανόηση του γλωσσικού σεξισμού.[4]
Κυπριακό Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα μεταξύ Ανδρών και Γυναικών 2019-2023
Στο Κυπριακό Εθνικό Σχέδιο Δράσης έχουν τεθεί ως ενδιάμεσοι στόχοι για την Εξάλειψη στερεοτύπων και κοινωνικών προκαταλήψεων (προαγωγή ισότητας αξιοποιώντας μεταξύ άλλων τα ΜΜΕ) τα πιο κάτω:
- η διεξαγωγή ευρείας και ολοκληρωμένης έρευνας σχετικά με τον τρόπο που τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) προβάλλουν τις γυναίκες στα προγράμματα και διαφημίσεις τους και,
- η ετοιμασία Συστάσεων για την καταπολέμηση των σεξιστικών προτύπων και των έμφυλων διακρίσεων που προβάλλονται στα ΜΜΕ.
Έρευνα
Στην Ελλάδα, περίπου 105.415 παράπονα έχουν καταγραφεί τα τελευταία χρόνια που αφορούν την παραπλανητική παρουσίαση της εικόνας της γυναίκας μέσα από τη διαφήμιση. Ειδικότερα, σύμφωνα με το ΙΝΚΑ (Ινστιτούτο Καταναλωτών), η γυναίκα στη διαφήμιση θεωρείται ως ο ευκολότερος στόχος του διαφημιστή.[5]
Κατά το ΙΝΚΑ, τρία είναι τα βασικά προβλήματα στη διαφήμιση που εκφράζουν την ανισότητα των δύο φύλων:
- η παρουσίαση της γυναίκας σαν σεξουαλικό αντικείμενο,
- η μόνιμη παρουσίασή της σαν το μόνο υπεύθυνο άτομο για το νοικοκυριό και την ανατροφή των παιδιών και τέλος,
- το δήθεν χαμηλότερο πνευματικό της επίπεδο σε σχέση με τον άνδρα.
Στην Κύπρο, εξ όσων γνωρίζουμε δεν υπάρχει τέτοια έρευνα όπως καθορίζεται στο πιο πάνω Εθνικό Σχέδιο Δράσης.
Τέτοια έρευνα είναι απαραίτητη προκειμένου να διαπιστωθεί το μέγεθος του ζητήματος, η διάσταση του αλλά και να εξαχθούν συμπεράσματα βάσει των οποίων το κράτος θα μπορέσει να δράσει για την εξάλειψη στερότυπων και προκαταλήψεων εις βάρος οποιουδήποτε φύλου.
[1]https://adstandards.ca/code/the-code-online/
[2]https://adstandards.ca/code/gender-portrayal-guidelines/
[3] Άρθρο 32Γ (1) του περί περί Ραδιοφωνικών και Τηλεοπτικών Οργανισμών Νόμου του 1998 (7(I)/1998)
[4]https://www.dipae.ac.cy/archeia/anakoinoseis/odigos_sexismou_16.11.2020.pdf
-
For the Womenhttps://forthewomen.com.cy/author/admin/
-
For the Womenhttps://forthewomen.com.cy/author/admin/
-
For the Womenhttps://forthewomen.com.cy/author/admin/
-
For the Womenhttps://forthewomen.com.cy/author/admin/
Αφήστε μια απάντηση