Aμερική

Η πρώτη υπόθεση που αναγνώρισε τη στοχοποίηση που αντιμετωπίζουν οι επιζώντες κακοποίησης ,λόγω των μηνύσεων που καταχωρούνται εναντίον τους, ήταν στην Καλιφόρνια το 2004.  Συγκεκριμένα ένα Δίκτυο Επιζώντων Κακοποίησης από Ιερείς, ενημέρωσε το κοινό μεταξύ άλλων διαδικτυακά, ότι ένας Ιερέας κατηγορείτο για παιδική κακοποίηση σε υπόθεση που καταχωρήθηκε στο Λος Άντζελες.

Η υπόθεση που καταχωρήθηκε εναντίον του Δικτύου αυτού για δυσφήμιση απορρίφθηκε καθότι δεν υπήρχαν αποδεικτικά στοιχεία ώστε να αντικρούσουν τις δηλώσεις του Δίκτυου. Με λίγα λόγια οι δηλώσεις  ενημέρωναν το κοινό ότι εκκρεμούσε αγωγή εναντίον του πιο πάνω Ιερέα.

Στο Τέξας το 2016, υποψήφιος στο Κογκρέσο καταχώρησε αγωγή για δυσφήμιση εναντίον γυναίκας η οποία τον κατηγόρησε για σεξουαλική παρενόχληση. Η γυναίκα κατάφερε να οδηγήσει την υπόθεση σε απόρριψη και τα έξοδα να επιδικαστούν υπέρ της βασιζόμενη σε anti-SLAPP νομοθεσία.

Καναδάς

Η νομοθεσία κατά των Στρατηγικών Μηνύσεων κατά της Δημόσιας Συμμετοχής υιοθετήθηκε περίπου το 2015 στο Οντάριο του Καναδά με την θέσπιση νομοθεσίας Προστασίας της Συμμετοχής του Κοινού και με την εισαγωγή νέων προνοιών στον περί Δικαστηρίων Νόμο του Καναδά.

Σύμφωνα με τον περί Δικαστηρίων Νόμο στον Καναδά:

• το πρόσωπο εναντίον του οποίου καταχωρήθηκε η αγωγή για δυσφήμιση (στην περίπτωση μας ένα θύμα παρενόχλησης ή και βίας») μπορεί σε οποιονδήποτε χρόνο μετά την καταχώρηση της αγωγής να καταχωρήσει αίτηση για τερματισμό /διαγραφή της αγωγής∙
  
  
• για την απόρριψη της αγωγής το πιο πάνω θύμα πρέπει να ικανοποιήσει το δικαστήριο ότι η διαδικασία προκύπτει από μια δήλωση/έκφραση που έγινε από αυτό (για παράδειγμα ο «Χ» με παρενόχλησε σεξουαλικά, μου επιτέθηκε άσεμνα, με παρακολουθούσε») και η δήλωση αυτή να αφορά ζήτημα δημοσίου συμφέροντος∙ [7]
  
  
• τότε το πρόσωπο που καταχώρησε την αγωγή για δυσφήμιση (φερόμενος δράστης») έχει το βάρος να αποδείξει στο δικαστήριο ότι:

α)  η διαδικασία για δυσφήμιση που άρχισε έχει ουσιώδη βάση∙

β) το θύμα δεν έχει υπεράσπιση στη διαδικασία∙

γ) η ενδεχόμενη ζημιά ή η ζημιά που ήδη υπέστη ο φερόμενος δράστης λόγω της δήλωσης του εναγόμενου είναι αρκετά σοβαρή ώστε το δημόσιο συμφέρον για να επιτραπεί η συνέχιση της διαδικασίας στο δικαστήριο για δυσφήμιση να υπερισχύει του δημόσιου συμφέροντος για την προστασία της δήλωσης του θύματος.

Ευρώπη

Μέχρι το 2020 κανένα κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είχε θεσπίσει κανονισμούς ή νομοθεσία που να προστατεύουν έναντι των Στρατηγικών Μηνύσεων κατά της Δημόσιας Συμμετοχής. [8]

Σίγουρα το δικαίωμα στη φήμη το οποίο προστατεύεται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Άρθρο 8) είναι σημαντικό όταν δεν ευσταθούν οι ισχυρισμοί εναντίον προσώπου για σεξουαλική παρενόχληση, κακοποίηση ή και βία. Ωστόσο σε περίπτωση που οι καταγγελίες τέτοιων αδικημάτων αποδειχθούν, τότε δεν μπορεί εύλογα να βασιστεί κάποιος στην απώλεια της φήμης του η οποία είναι προβλέψιμη για λόγους όπως η διάπραξη ποινικού αδικήματος.

Το ερώτημα όμως που παραμένει είναι πώς προστατεύονται τα θύματα /επιζώντες κακοποίησης τα οποία βρήκαν επιτέλους τη φωνή τους δια μέσω των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης εφόσον παρατηρούμε ότι ακόμα και η καταγγελία στην αστυνομία γίνεται με δυσκολία και κάποτε χωρίς αποτέλεσμα ή και καθόλου;

Ο Ευρωπαϊκός Συνασπισμός Μη κυβερνητικών Οργανώσεων συνέταξε μια πρόταση για τη θέσπιση Ευρωπαϊκής νομοθεσία κατά των Στρατηγικών Μηνύσεων κατά της Δημόσιας Συμμετοχής η οποία θα διασφαλίζει ότι τέτοιες στρατηγικές μηνύσεις θα απορρίπτονταν σε πρώιμο στάδιο της διαδικασίας, τα έξοδα της στρατηγικής μήνυσης θα βαρύνουν αυτούς που καταχωρούν τέτοια αγωγή, και οι στόχοι των στρατηγικών μηνύσεων θα έχουν τα μέσα και τη στήριξη να υπερασπιστούν τον εαυτό τους.[9]

Οι Στρατηγικές Μηνύσεις κατά της Δημόσιας Συμμετοχής χαρακτηρίζονται από στοιχεία που καταδεικνύουν την καταχρηστική φύση του αιτήματος, εκθέτοντας τη χρήση της δικαστικής διαδικασίας για σκοπούς άλλους από την άσκηση ενός δικαιώματος αλλά για τoν εκφοβισμό, την καταστροφή ή εξουθένωση των πόρων του εναγόμενου. [10]

Τα μη ανατρέψιμα αποτελέσματα της στρατηγικής μήνυσης εναντίον ενός θύματος

H απόρριψη μιας αγωγής / μήνυσης που καταχωρείται κατά του θύματος για δυσφήμιση στο τέλος της διαδικασίας αυτής δεν αποτρέπει τα καταστροφικά αποτελέσματα μιας τέτοιας μήνυσης όπως είναι:

• η οικονομική και ψυχολογική εξουθένωση του θύματος και/ή
  
  
• ο εκφοβισμός του είτε για να αναθεωρήσει και να μην προχωρήσει σε καταγγελία ή για να αποσύρει την καταγγελία του ή για να εκφοβίσει άλλες που ενδεχομένως καταγγείλουν κατά του ίδιου προσώπου ή άλλων.

Η έλλειψη μιας ολοκληρωμένης νομικής και δικαστικής προσέγγισης δεν επιτρέπει τον ταχύ εντοπισμό και την αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτού του συγκεκριμένου είδους μηνύσεων.

Δεν μπορούμε επίσης να αγνοήσουμε την αποθαρρυντική επίδραση (the “chilling effect”) που δημιουργείται επί του δικαιώματος ελευθερίας της έκφρασης των θυμάτων παρενόχλησης, κακοποίησης ή και βίας ως αποτέλεσμα τέτοιας αγωγής για δυσφήμιση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να φοβούνται τα θύματα να μιλήσουν ή και να καταγγείλουν,παρατηρείται δηλαδή το φαινόμενο “libel chill“, ένα φαινόμενο όπου ο φόβος της μήνυσης οδηγεί στην αποσιώπηση άλλων θυμάτων.

Είναι η θέση μας ότι σχετικές αρχές για τη θέσπιση κανονισμών κατά των Στρατηγικών Μηνύσεων κατά της Δημόσιας Συμμετοχής είναι μεταξύ άλλων αυτές που τέθηκαν στην υπόθεση Handyside v. United Kingdom του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 1976:

η αρχή της ελευθερίας της έκφρασης εφαρμόζεται όχι μόνο ως προς τις πληροφορίες ή ιδέες οι οποίες είναι ευνοϊκά αποδεκτές ή θεωρούνται ως μη προσβλητικές ή ως θέμα αδιαφορίας, αλλά και σε αυτές που προσβάλλουν, σοκάρουν ή ενοχλούν το κράτος ή οποιοδήποτε τομέα του πληθυσμού.

Τροφή για σκέψη

Υπάρχουν αρκετοί που θα πουν ότι πρέπει να προστατεύονται τα δικαιώματα κατηγορούμενων ιδιαίτερα εφόσον υπάρχει η πιθανότητα τέτοιος να κατηγορηθεί ψευδώς ότι κακοποίησε, παρενόχλησε σεξουαλικά ή άλλως πως άλλο πρόσωπο(α).

Σε τέτοια περίπτωση όμως διασφαλίζεται και πάλι ο κατηγορούμενος εφόσον υπάρχει το αδίκημα της ψευδορκίας και της πρόκλησης σε ψευδορκίας. Όταν πρόσωπο γνωρίζει ότι προβαίνει σε ψευδή κατάθεση σε δικαστική διαδικασία ή για το σκοπό έναρξης δικαστικής διαδικασίας είναι ένοχος πλημμελήματος και υπόκειται σε φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα 7 χρόνια.[11]

Τα θύματα βίας ή και παρενόχλησης όμως ωστόσο βρίσκονται για ακόμα μια φορά απροστάτευτα. Απροστάτευτα όχι μόνο γιατί αντιμετωπίζονται πολλές φορές με δυσπιστία και  περιφρόνηση από το ίδιο το σύστημα που οφείλει να τα προστατεύει, αλλά και επειδή καλούνται να αντιμετωπίσουν χρονοβόρες αγωγές δυσφήμισης σε μια εποχή όπου αισθάνθηκαν επιτέλους ασφάλεια να μιλήσουν ανοικτά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Επειδή όμως υπάρχει δρόμος μέχρι τη θέσπιση Ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την προστασία από Στρατηγικές Μηνύσεων κατά της Δημόσιας Συμμετοχής και κατ’επέκταση Κυπριακής νομοθεσίας για τις προαναφερόμενες περιπτώσεις, είναι η θέση μας ότι πρέπει τουλάχιστον να υπάρχουν δικλείδες για την εξασφάλιση δωρεάν νομικής αρωγής σε τέτοιες υποθέσεις δυσφήμισης , το οποίο θα συζητηθεί σε επόμενο μας άρθρο.