Η ψηφιακή τεχνολογία έχει καταστεί ένα απαραίτητο εργαλείο για τις ζωές μας ωστόσο καθημερινά αντικρίζουμε νέα παραδείγματα του πως αυτή υπονομεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα. To διαδίκτυο έχει αποδειχθεί ως ένα πιο ασφαλές πεδίο του δράστη και μια εύκολη πρόσβαση του προς το θύμα, με την έννοια ότι η έλλειψη άμεσης επαφής με το θύμα διευκολύνει σε πολλές περιπτώσεις την τέλεση του αδικήματος ενώ η έλλειψη αίσθησης ότι θα καταγγελθεί ή και θα διωχθεί ποινικά ενισχύει την αυτοπεποίθηση με την οποία διαπράττεται.

Η διαδικτυακή σεξουαλική παρενόχληση, η διαδικτυακή παρακολούθηση (cyber stalking) ο διαδικτυακός εκφοβισμός (cyberbullying) , η κοινοποίηση φωτογραφιών και βιντεοταινίας χωρίς συγκατάθεση, τα λογισμικά παρακολούθησης προσωπικών δεδομένων (stalkerwares και spousewares), έχουν όλα επιβλαβείς συνέπειες και δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τις επιπτώσεις που η διάπραξή τους επιφέρει στις γυναίκες.  

Νομοθετική πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας στο διαδίκτυο – Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Σε συνέχεια της συζήτησης στην ολομέλεια τη Δευτέρα 13/12, την Τρίτη  οι ευρωβουλευτές/ υπερψήφισαν την έκθεση/ νομοθετικής πρωτοβουλίας για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας στο διαδίκτυο με 513 ψήφους υπέρ, 122 κατά και 58 αποχές. Το κείμενο τονίζει εκ νέου:

‣την έλλειψη κατάλληλου νομικού πλαισίου για την καταπολέμηση του φαινομένου, αλλά και για την προστασία και υποστήριξη των θυμάτων. Απαιτείται ένας κοινός ορισμός για την έμφυλη βία στον κυβερνοχώρο σε επίπεδο ποινικού δικαίου, καθώς και εναρμονισμένες ελάχιστες και μέγιστες ποινές, σύμφωνα με το Κοινοβούλιο.

Το Κοινοβούλιο καλεί την Επιτροπή να ποινικοποιήσει την έμφυλη βία στο διαδίκτυο και ζητά από το Συμβούλιο να διευρύνει τον «κατάλογο των εγκλημάτων της ΕΕ», δηλαδή να αναγνωρίσει επίσημα ότι η έμφυλη βία αποτελεί ιδιαίτερα σοβαρό έγκλημα με διασυνοριακή διάσταση.

Όπως αναφέρει το Κοινοβούλιο, ο ενδεικτικός κατάλογος των πράξεων που θα πρέπει να καλύπτει η νομοθεσία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων :

⚪την παρενόχληση στον κυβερνοχώρο∙

⚪τη διαδικτυακή παρακολούθηση∙

⚪την καταγραφή και ανταλλαγή εικόνων σεξουαλικής επίθεσης∙

⚪τον εξ αποστάσεως έλεγχο ή

• ⚪την παρακολούθηση (συμπεριλαμβανομένων των εφαρμογών κατασκοπείας / «spy apps»)∙

⚪τις απειλές και εκκλήσεις για άσκηση βίας∙

⚪τη σεξιστική ρητορική μίσους∙

⚪την προτροπή σε αυτοτραυματισμό∙

⚪την παράνομη πρόσβαση σε μηνύματα ή λογαριασμούς μέσων κοινωνικής δικτύωσης∙

⚪την παράβαση των δικαστικών απαγορεύσεων επικοινωνίας.

Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης

Με τον υπ’ αριθ. Αριθμό 14(IIΙ) του 2017 Νόμο κυρώθηκε η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και ενσωματώθηκε στην κυπριακή έννομη τάξη. Μεταξύ άλλων στο άρθρο 34 η Σύμβαση ζητά από τα κράτη μέρη της να ποινικοποιήσουν το Stalking ή όπως μεταφράζεται στα ελληνικά « παρενοχλητική παρακολούθηση».

Ακολούθως και με σκοπό την συμμόρφωση στην Σύμβαση, στην Κύπρο έχει θεσπιστεί ο περί της Προστασίας από Παρενόχληση και Παρενοχλητική Παρακολούθηση Νόμος του 2021 και περιλαμβάνει πια τόσο το αδίκημα της παρενοχλητικής παρακολούθησης (stalking) όσο και της παρενοχλητικής παρακολούθησης που εκδηλώνεται με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων και του διαδικτύου λαμβάνοντας τη μορφή του Cyber Stalking. Για τα εν λόγω αδικήματα οι πιθανοί δράστες απειλούνται με ποινή φυλάκισης έως 5 έτη ή χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις €10.000 ή και με τις δύο ποινές. Διαβάστε περισσότερα για το Νόμο αυτό στο άρθρο μας εδώ.

Συγκεκριμένα ο πιο πάνω Νόμος Αρ. 14(ΙΙΙ)/2017 προβλέπει ότι: πρόσωπο, το οποίο προβαίνει σε συμπεριφορά η οποία συνιστά παρακολούθηση και προκαλεί παρενόχληση, ενώ γνωρίζει ή όφειλε να γνωρίζει ότι η εν λόγω συμπεριφορά προκαλεί παρενόχληση, είναι ένοχο ποινικού αδικήματος και, σε περίπτωση καταδίκης του, υπόκειται σε ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει τα δύο (2) έτη ή σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις πέντε χιλιάδες ευρώ (€5.000) ή και στις δύο ποινές **

Συμπεριφορά η οποία συνιστά παρακολούθηση θεωρείται:

⦿η παρακολούθηση της χρήσης του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή/και οποιασδήποτε άλλης ηλεκτρονικής επικοινωνίας άλλου προσώπου ή

⦿η αποστολή αναρτήσεων (posts) σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης που αφορούν στην προσωπική ζωή του θύματος ή

⦿η παρέμβαση σε αναρτήσεις του θύματος στο διαδίκτυο, η παρακολούθηση ή/

⦿και κατασκοπεία άλλου προσώπου.

Για την ώρα δεν καθορίζεται ρητά στον πιο πάνω Νόμο Αρ. 14(ΙΙΙ)/2017  ούτε έχει ερμηνευθεί στην εθνική περίπτωση, η έννοια της παρακολούθησης/κατασκοπείας άλλου προσώπου ώστε να γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι η παρακολούθηση προσωπικών δεδομένων μέσω εφαρμογών κατασκοπείας (“spy apps”) μπορεί να εμπίπτει στην έννοια αυτή. Ωστόσο ερμηνεύοντας κάπως διευρυμένα το γράμμα του νόμου θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ότι η κατασκοπεία μέσω ηλεκτρονικής εφαρμογής εμπίπτει στην έννοια της κατασκοπείας.

Κυβερνοβία – η νέα όψη της βίας

Πρόκειται για ηλεκτρονική επιθετική συμπεριφορά που ενδέχεται να οδηγήσει στην σωματική, ψυχολογική ή συναισθηματική απειλή του ατόμου-θύματος.

Απόφαση του ΕΔΔΑ

Σε μια σημαντική, σχετική με τα προαναφερόμενα και πρόσφατη υπόθεση οι ρωσικές αρχές παρέλειψαν να προστατεύσουν το θύμα ενδοοικογενειακής βίας από επανειλημμένες πράξεις διαδικτυακής βίας και να παραπέμψουν τον δράστη στη δικαιοσύνη.

Η προσφεύγουσα γυναίκα κατήγγειλε μέσω της προσφυγής στης στο ΕΔΔΑ ότι οι ρωσικές αρχές δεν κατάφεραν να την προστατεύσουν ενάντια στην επαναλαμβανόμενη κυβερνοβία του συντρόφου της που είχε δημιουργήσει ψεύτικα προφίλ στο όνομά της, και είχε δημοσιεύσει προσωπικές της φωτογραφίες, παρακολουθούσε δε τις κινήσεις της και απειλούσε τη ζωή της μέσω των κοινωνικών μέσων.

Μετά τον χωρισμό της από τον τότε σύντροφό της S., ο τελευταίος άρχισε να της επιτίθεται και να την παρενοχλεί. Η αποτυχία των αρχών να την προστατεύσουν  από τις πράξεις βίας ήταν το θέμα της πρώτης προσφυγής της  προσφεύγουσας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, κατά της Ρωσίας.

Εκτός από τις επιθέσεις, η προσφεύγουσα υπέστη και διαδικτυακή παρενόχληση. Τον Ιούνιο του 2016 κατήγγειλε στην  αστυνομία ότι ο S. είχε χρησιμοποιήσει το όνομά της, προσωπικά στοιχεία και γυμνές φωτογραφίες της, για να δημιουργήσει ψεύτικα προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προσθέτοντας συμμαθητές του γιου τους και του δασκάλου του ως φίλους. Η προσφεύγουσα ανέφερε, επίσης,  στην αστυνομία τα ψεύτικα προφίλ της στο Instagram και σε ένα ρωσικό κοινωνικό δίκτυο, την ανακάλυψη μιας συσκευής εντοπισμού GPS στην επένδυση της τσάντας της και απειλές για θανάτωσή της που αποστέλνονταν μέσω των κοινωνικών μέσων.

Οι αρχές αρνήθηκαν αρχικά να προχωρήσουν περαιτέρω με τις καταγγελίες, επικαλούμενοι την έλλειψη εδαφικής δικαιοδοσίας ή την έλλειψη αδικήματος. Μια ποινική έρευνα ξεκίνησε τελικά τον Μάρτιο του 2018. Τον Οκτώβριο του 2020 η αστυνομία έκλεισε την υπόθεση λόγω παραγραφής, παρόλο που διαπίστωσε ότι ήταν, όντως, ο S. ήταν αυτός που είχε δημοσιεύσει τις γυμνές φωτογραφίες της προσφεύγουσας- οι οποίες βρέθηκαν στο κινητό του – χωρίς τη συγκατάθεσή της.

Καμία ποινική έρευνα δεν κινήθηκε σχετικά με την ανακάλυψη του GPS ή των απειλών για τη ζωή της. Η αστυνομία δεν διερεύνησε καθόλου τις διαδικτυακές απειλές, καταλήγοντας στο συμπέρασμα, ότι δεν υπήρξε κανένα αδίκημα, επειδή οι απειλές δεν ήταν «πραγματικές».

Στηριζόμενη στο άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής), η προσφεύγουσα κατήγγειλε ότι οι αρχές είχαν αποτύχει να την προστατεύσουν από επανειλημμένη διαδικτυακή βία και να ερευνήσουν αποτελεσματικά τις καταγγελίες. Επέκρινε ιδιαίτερα το γεγονός ότι το ρωσικό δίκαιο δεν αναφέρει ρητά ότι η ενδοοικογενειακή βία μπορεί να εκδηλωθεί και στον κυβερνοχώρο, όπως η καταδίωξη και παρακολούθηση μέσω του διαδικτύου ή η πλαστοπροσωπία.

Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι: