❌ Eκδικητική Πορνογραφία – Η λανθασμένη ορολογία, η ορθή και η ιδεατή ορολογία
Τελευταία ακούμε τον όρο ‘revenge porn’ = ‘εκδικητική πορνογραφία’ σε μια προσπάθεια περιγραφής της αυξητικής τάσης αρσενικών πρώην συντρόφων να διαβιβάζουν προσωπικές, εικόνες ή βίντεο σεξουαλικού περιεχομένου χωρίς τη συγκατάθεση των πρώην συντρόφων τους. Ο ορισμός ‘εκδικητική πορνογραφία’ ο οποίος έχει τραβήξει την προσοχή κυρίως των μέσων μαζικής ενημέρωσης όχι μόνο δεν είναι νομικά ορθός, όπως θα αναλύσουμε πιο κάτω, αλλά αποπροσανατολίζει το δημόσιο διάλογο δημιουργώντας εσφαλμένες εντυπώσεις σχετικά με τις συνθήκες διάπραξης του αδικήματος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα για ακόμη μια φορά να δημιουργείται το φαινόμενο της δευτερογενούς θυματοποίησης του θύματος (το λεγόμενο ‘victim blaming’).
Στην Κύπρο υπάρχει ένα γενικό και ευρύ πλαίσιο εντός του οποίου μπορεί να ενταχθεί το αδίκημα απειλής ή δημοσιοποίησης εικόνας ή βίντεο σεξουαλικού περιεχομένου (όταν τα υποκείμενα πρόσωπα είναι ενήλικες) ωστόσο θεωρούμε ότι ήρθε ο καιρός το αδίκημα αυτό να λάβει την ορολογία που του αξίζει. Τι είναι όμως η εκδικητική πορνογραφία;
‘Eκδικητική πορνογραφία’
O Hunter Moore ήταν ένας από τους ‘συνιδρυτές’ της εκδικητικής πορνογραφίας (προηγήθηκε το 1980 ο Larry Flint) ο οποίος δημιούργησε το 2010 και διαχειριζόταν τη σελίδα IsAnyoneUp.com, μέσω της οποίας γίνονταν δημόσια αναρτήσεις γυμνών και άλλως πως διακυβευτικών φωτογραφιών γυναικών τις οποίες ανέβαζαν θυμωμένοι πρώην σύντροφοι αναζητώντας εκδίκηση. Τα θύματα / υποκείμενα των φωτογραφιών, που δεν έδιδαν τη συγκατάθεση τους στο να αναρτούνται οι φωτογραφίες τους στο διαδίκτυο ταυτοποιούνταν με όνομα, καθώς και με τα μέσα κοινωνικής τους δικτύωσης και αρκετές φορές με τα στοιχεία επαφής τους. Ένα σημαντικό κομμάτι των εικόνων αποκτήθηκαν από λογαριασμούς email που ο πιο πάνω είχε χακάρει. Ο συγκεκριμένος καταδικάστηκε στην Αμερική σε μόλις 2μισι χρόνια φυλάκιση συνοδευόμενη από τρία χρόνια εποπτευόμενης κυκλοφορίας. Καταδικάστηκε επίσης σε πρόστιμο $2,000.
Προβληματική ορολογία
Ο ορισμός ‘εκδικητική πορνογραφία’ είναι ιδιαίτερα προβληματικός. Η λέξη ‘εκδίκηση’ υποδεικνύει ότι το θύμα του εγκλήματος διέπραξε κάποιου είδους παραβίαση κατά του δράστη. Πράγματι η ‘εκδίκηση’ ερμηνεύεται ως κάθε σκόπιμη πράξη εναντίον κάποιου ως ανταπόδοση βλάβης ή ζημίας είτε από τον ίδιο τον παθόντα είτε εν ονόματι αυτού. Η χρήση της λέξης ‘εκδίκηση\ στρέφει τη συζήτηση και την ευθύνη μακριά από τους δράστες ενώ παρατηρούμε ότι θυματοποιείται εκ νέου το θύμα. Η απογοήτευση και η απόρριψη δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται ως δικαιολογία ή ως ελαφρυντικός παράγοντας ώστε οποιοσδήποτε να απειλεί ότι θα δημοσιοποιήσει ή εν τέλει να δημοσιοποιεί ψηφιακή εικόνα που απεικονίζει την πρώην ή νυν σύντροφο του με οποιονδήποτε τρόπο.
Θεωρούμε ότι πρέπει επιτέλους να εφαρμόζεται έλεγχος στην ορολογία που χρησιμοποιείται όταν περιγράφουμε σεξουαλικά αδικήματα , σεξουαλική κακοποίηση και βία ώστε να διασφαλίζεται η στήριξη των θυμάτων και να αποτρέπεται η διαιώνιση των επιβλαβών στερεοτύπων.
Το γεγονός ότι η ορολογία ‘εκδικητική πορνογραφία’ θεωρείται προβληματική δεν είναι κάτι καινούριο. Η καθηγήτρια Clare McGlynn, η οποία ειδικεύεται στη νομική στο Πανεπιστήμιο Durham University, έχει δημοσιεύσει ότι η ορολογία ‘σεξουαλική κακοποίηση με βάση τη ψηφιακή εικόνα’ είναι ο ορθά νομικός ορισμός που πρέπει να αποδίδεται στο έγκλημα. [1] Αρχικά, όπως ισχυρίζεται, το αδίκημα δεν διαπράττεται πάντοτε υπό την μορφή εκδίκησης όπου ο πρώην σύντροφος δημοσιοποιεί φωτογραφίες ή βίντεο χωρίς τη συγκατάθεση της πρώην συντρόφου. Υπάρχουν πολλά είδη σεξουαλικής κακοποίησης με βάση τη ψηφιακή εικόνα που μπορεί να καλύπτει ο νόμος.
Αυτό που πολλοί ξεχνούν είναι ότι πολλοί φωτογραφίζουν το φερόμενο ως θύμα χωρίς να έχει δώσει τη συγκατάθεση του.
Δεύτερο, όπως αναφέρει η Clare McGlynn, δεν πρόκειται για πορνό. Η κατηγοριοποίηση της εκδικητικής πορνογραφίας ως πορνό είναι αισχρή και σχεδιασμένη για να κινεί το ενδιαφέρον. Όπως ισχυρίζεται, τέτοια ονομασία, οδηγεί τους περισσότερους να θεωρούν ότι οι φωτογραφίες πρέπει να είναι πορνογραφικές ή πρόστυχες προτού να είναι παράνομες ή ότι ο δράστης υποκινείται οπωσδήποτε από σεξουαλική ικανοποίηση.
Σύμφωνα με έρευνα που αξίζει να διαβάσετε (εδώ), η σεξουαλική κακοποίηση με βάση τη ψηφιακή εικόνα χρησιμοποιείται από τους δράστες της ενδοοικογενειακής βίας που προσπαθούν να εξασκήσουν έλεγχο μέσω βίας πρώην ή στενό σύντροφο.
Αστυνομία και παροχείς υπηρεσιών έχουν επίσης περιγράψει ότι οι ψηφιακές εικόνες χρησιμοποιούνται για να απειλήσουν θύματα σεξουαλικής και ενδοοικογενειακής βίας από του να καταγγείλουν στην αστυνομία.
Δυστυχώς παρά το ότι η ορολογία ‘εκδικητική πορνογραφία’ δεν είναι νομικά ορθή παρατηρούμε ότι αναφέρεται ως τέτοια συνεχώς από τις αρμόδιες αρχές και αναπαράγεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Κυπριακή Νομοθεσία
Ο Νόμος Καταπολέμησης της Βίας του 2021
To υπό συζήτηση αδίκημα καλύπτεται από το άρθρο 9 του περί της Πρόληψης και της Καταπολέμησης της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας και περί Συναφών Θεμάτων Νόμος του 2021 ( ο “Νόμος Καταπολέμησης της Βίας του 2021“) ο οποίος ενσωματώνει τις πρόνοιες της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης.
⚫Δημοσίευση/αποστολή υλικού σεξουαλικού περιεχομένου:
Άρθρο 9.-(1): Πρόσωπο το οποίο αποστέλλει, διανέμει, κυκλοφορεί, δημοσιεύει, διαδίδει, αναπαράγει ή μεταδίδει με οποιαδήποτε ηλεκτρονικά, ψηφιακά, έντυπα ή άλλα μέσα οποιασδήποτε φύσης, υλικό με πορνογραφικό ή σεξουαλικό περιεχόμενο* σε σχέση με γυναίκα, χωρίς τη συγκατάθεσή της, υπό συνθήκες εύλογης προσδοκίας ιδιωτικότητας, με σκοπό να την εκφοβίσει ή/και εξευτελίσει ή/και παρενοχλήσει ή/και να της προκαλέσει συναισθηματική διαταραχή και/ή οικονομική ή άλλη ζημία ή βλάβη ή/και για να αποκομίσει παράνομο οικονομικό όφελος, είναι ένοχο κακουργήματος και, σε περίπτωση καταδίκης του, υπόκειται σε ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει τα 14 έτη.
⚫ Aπειλή/εκβιασμός αποστολής/ δημοσίευσης υλικού σεξουαλικού περιεχομένου με ψηφιακό ή άλλο μέσο
(2) Πρόσωπο, το οποίο εκβιάζει ή απειλεί γυναίκα ότι χωρίς τη συγκατάθεσή της θα αποστείλει, διανείμει, δημοσιεύσει, διαδώσει, κυκλοφορήσει, αναπαράγει ή μεταδώσει με οποιαδήποτε ηλεκτρονικά, ψηφιακά έντυπα ή άλλα μέσα οποιασδήποτε φύσεως, υλικό με πορνογραφικό ή σεξουαλικό περιεχόμενο που απεικονίζει την ίδια, είναι ένοχο κακουργήματος και, σε περίπτωση καταδίκης του, υπόκειται σε ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει τα 14 έτη.
H προβλεπόμενη αυτή ποινή σίγουρα αντικατοπτρίζει τη σημασία της αντιμετώπισης και καταπολέμηση του εγκλήματος αυτού ενώ υποδηλώνει τον αποτρεπτικό χαρακτήρα που η νομοθεσία ήθελε να επιβάλει.
(3) Πρόσωπο το οποίο αποπειράται να διαπράξει τα προβλεπόμενα στα εδάφια (1) και (2) αδικήματα είναι ένοχο αδικήματος και, σε περίπτωση καταδίκης του, υπόκειται σε ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει τα 5 έτη.
Μπορεί νομικά να θεωρηθεί ως βία η διανομή, δημοσίευση , μετάδοση ψηφιακού υλικού με σεξουαλικό περιεχόμενο;
H απάντηση είναι 100% ναι.
Αυτό προβλέπεται ρητά στο Νόμο Καταπολέμησης της Βίας του 2021. Συγκεκριμένα το αδίκημα της διάδοσης υλικού πορνογραφικού ή σεξουαλικού περιεχομένου λογίζεται ως αδίκημα βίας κατά της γυναίκας. [2]
Η Θέση της Grevio
Όπως ανέφερε και η Ομάδα εμπειρογνωμόνων του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη δράση κατά της βίας κατά των γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία (‘GREVIO‘) η ψηφιακή διάσταση της βίας περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα συμπεριφοράς η οποία εμπίπτει εντός της έννοιας της βίας κατά των γυναικών όπως καθορίζει το Άρθρο 3α της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης. [4]
H θέση μας
✖Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι δεν υπάρχει αδίκημα που να καθορίζεται νομικά ως ‘εκδικητική πορνογραφία’.
Αν και ο Νόμος Καταπολέμησης της Βίας του 2021 αποτελεί ένα αρκετά ικανοποιητικό νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία του θύματος και για την έναρξη δικαστικής διαδικασίας εναντίον του δράστη θεωρούμε ότι:
⦿ η χρήση στο άρθρο 9 του όρου ‘υλικό με πορνογραφικό …περιεχόμενο‘ δεν είναι ορθή.
⦿δεν αντικατοπτρίζει τα κίνητρα ενός δράστη ούτε ότι εν έτει 2022 είναι επιλογή κάθε γυναίκας να αποστείλει σε σύντροφο ή πρόσωπο με το οποίο συνομιλεί φωτογραφία ή βίντεο σεξουαλικού περιεχομένου και ότι η μόνη αξιόποινη πράξη είναι η δημοσιοποίηση, αναπαραγωγή κλπ τέτοιας φωτογραφίας χωρίς τη συγκατάθεση της γυναίκας ή η απειλή δημοσιοποίησης της.
⦿υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορεί κανείς να δημιουργήσει υλικό σεξουαλικού περιεχομένου που δεν υπάρχει καν.Ο Νόμος αυτός δεν συμβαδίζει με την εξέλιξη της τεχνολογίας και τις νέες μεθόδους που ο δράστης μπορεί να εφεύρει.
Η ιδεατή και πιο ορθή κατ’ εμάς ορολογία
Η ορολογία ‘σεξουαλική κακοποίηση με βάση τη ψηφιακή εικόνα’ έχει ήδη εισηγηθεί στην Αγγλία και η GREVIO ήδη έχει εισάγει τον όρο αυτό στη Γενική Σύσταση Αρ. 1 για τη ψηφιακή διάσταση της βίας κατά των Γυναικών (διαβάστε το σχετικό μας άρθρο για τη Σύσταση αυτή).
Πρόκειται για τη μη συναινετική λήψη, δημοσίευση ή απειλή δημοσίευσης γυμνών ή σεξουαλικού περιεχομένου εικόνων ή βίντεο προσώπου. [5]
Περιλαμβάνει επίσης ψηφιακά τροποποιημένη εικόνα όπου το πρόσωπο ή το σώμα ενός ατόμου προστίθεται σε μια εικόνα που απεικονίζει εκ των προτέρων γυμνό ή σεξουαλικό περιεχόμενο η οποία γίνεται και με τη χρήση τεχνητής νοημοσήνης (artifical intelligence) [6]
✓ Φυσικά δεν υπάρχει η τέλεια ορολογία ωστόσο ο όρος «πορνογραφία» δεν περιγράφει με σαφήνεια το πρόβλημα. Αντίθετα, η χρήση της ορολογίας «σεξουαλική κακοποίηση με βάση τη ψηφιακή εικόνα» δίνει στο φαινόμενο τη διάσταση και την ορατότητα που χρειάζεται, αποτυπώνει καλύτερα την πολυμορφία των συμπεριφορών μέσω της οποίας εκφράζεται, τη φύση και τη βλάβη που βιώνουν τα θύματα, ένα ευρύτερο φάσμα των κινήτρων των δραστών καθώς και το ευρύ φάσμα των ψηφιακών συσκευών και πλατφόρμων που χρησιμοποιούνται για την κακοποίηση.
Clare McGlynn και Erika Rackley
[1]https://www.birmingham.ac.uk/documents/college-artslaw/law/research/bham-law-spotlight-ibsa.pdf
[2] άρθρο 5 του περί της Πρόληψης και της Καταπολέμησης της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας και περί Συναφών Θεμάτων Νόμος του 2021
[3] άρθρο 9 του περί της πρόληψης και της Καταπολέμησης της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας και περί Συναφών Θεμάτων Νόμος του 2021.
*(α) υλικό στο οποίο απεικονίζεται πρόσωπο να επιδίδεται σε πραγματική ή προσομοιωμένη πράξη σεξουαλικού χαρακτήρα, ή
(β) απεικόνιση σεξουαλικού χαρακτήρα του στήθους γυναίκας ή των γεννητικών οργάνων ή του πρωκτού οποιουδήποτε προσώπου, ή
(γ) υλικό, στο οποίο απεικονίζεται ή/και ηχογραφείται πρόσωπο να επιδίδεται σε πραγματική ή προσομοιωμένη πράξη σεξουαλικού χαρακτήρα ή κάθε γυμνή απεικόνιση του στήθους γυναίκας ή των γεννητικών οργάνων ή του πρωκτού οποιουδήποτε προσώπου, ή
(δ) ρεαλιστικές εικόνες προσώπου, στις οποίες αυτό απεικονίζεται να επιδίδεται σε πράξη σεξουαλικού χαρακτήρα ή ρεαλιστικές εικόνες του στήθους γυναίκας ή του πρωκτού ή των γεννητικών οργάνων οποιουδήποτε προσώπου, ή
(ε) γραπτός ή έντυπος λόγος πορνογραφικού ή/και σεξουαλικού περιεχομένου.
[4]https://rm.coe.int/grevio-rec-no-on-digital-violence-against-women/1680a49147 σελίδα 17
[5]Powell, A., & Henry, N. (2017). Sexual violence in a digital age. Springer; Powell, A., Henry, N., & Flynn, A. (2018). Image-based 15 sexual abuse. In Routledge handbook of critical criminology (pp. 305-315). New York: Routledge; Powell, A., Henry, N., Flynn, A., & Scott, A. J. (2019). Image-based sexual abuse: The extent, nature, and predictors of perpetration in a community sample of Australian residents. Computers in Human Behavior, 92, 393-402.
[6]Flynn, A., & Henry, N. (2019). Image-based sexual abuse: An Australian reflection. Women & Criminal Justice, 1-14
Αφήστε μια απάντηση