H παρενόχληση (harassment) και η παρενοχλητική παρακολούθηση (stalking) καταγράφονται ως αδίκημα για πρώτη φορά στην Κύπρο μέσω της θέσπισης ειδικής νομοθεσίας  του “περί της Προστασίας από Παρενόχληση και Παρενοχλητική Παρακολούθηση Νόμου του 2021 [(Ν.114(Ι)/2021)]”.

Στο παρόν άρθρο θα γίνει μια συνοπτική αναφορά στην έννοια της παρενοχλητικής παρακολούθησης και στις συμπεριφορές που συνοδεύουν τη διάπραξη του αδικήματος αυτού, συμπεριφορές οι οποίες η γνωρίζαμε ότι υπήρχαν, ωστόσο μέχρι σήμερα δεν υπήρχε συγκεκριμένη εθνική νομοθετική ρύθμιση για την αντιμετώπιση τους.

Α. Ιστορικό:

Αν και ο όρος”stalking” ( παρενοχλητική παρακολούθηση) είναι σχετικά πρόσφατος στο λεξιλόγιο της νομικής, η ίδια η συμπεριφορά δεν είναι νέα στην ανθρώπινη εμπειρία. Η συμπεριφορά η οποία συνδέεται γενικά με την παρενοχλητική παρακολούθηση π.χ. η παρακολούθηση, κατασκοπεία, η ανεπιθύμητη κλήση/μήνυμα, η παρενόχληση και η απειλή είναι τόσο παλαιά όσο και οι ανθρώπινες σχέσεις.

Tο ποινικό σύστημα πάντοτε είχε να αντιμετωπίσει την παρενοχλητική παρακολούθηση και τη σχετική με αυτή συμπεριφορά, το σύστημα όμως και οι επαγγελματίες παροχής υπηρεσιών προς τα θύματα άρχισαν να το κατονομάζουν ως ένα ξεχωριστό ζήτημα όταν η συμπεριφορά άρχισε να διακρίνεται ως ένα μοναδικό φαινόμενο το οποίο  έπρεπε να λάβει τη δική του ονομασία.

Η διαδικασία ωστόσο της διαχώρισης της παρενοχλητικής παρακολούθησης από άλλη παραβατική ή εγκληματική συμπεριφορά έφτασε σε ένα καθοριστικό σημείο το 1990 όπου στην Πολιτεία της Καλιφόρνια θεσπίστηκε η πρώτη νομοθεσία για την ποινικοποίηση της παρενοχλητικής παρακολούθησης.

Στερεοτυπική αντίληψη

Κατά παράδοση, η επικρατούσα αντίληψη για την παρενοχλητική παρακολούθηση ήταν ότι περιλάμβανε κάποιο σκοτεινό, κακόβουλο χαρακτήρα ο οποίος ακολουθούσε ή και παρακολουθούσε ένα ανυποψίαστο πρόσωπο.

Όμως η πιο πάνω στερεοτυπική αντίληψη δεν συμπεριλαμβάνει όλες τις συμπεριφορές που αποδίδονται στα πρόσωπα που προβαίνουν σε συμπεριφορά που συνιστά παρενοχλητική παρακολούθηση. Συγκεκριμένα, ενώ τέτοια πρόσωπα μπορεί να ακολουθούν τα θύματα είναι εξίσου πιθανό να χρησιμοποιούν διάφορες άλλες μεθόδους για να τους παρακολουθούν. Τέτοιοι μέθοδοι περιλαμβάνουν κιάλια, μικροσκόπια, το διαδίκτυο, δεδομένα που βρίσκονται διαθέσιμα προς το κοινό, κάμερες κ.ά. για να παρακαλουθούν συστηματικά τα θύματα. 

Πρέπει να γίνει ξεκάθαρο επίσης ότι η παρενοχλητική παρακολούθηση αφορά σε αρκετές περιπτώσεις λιγότερο την παρακολούθηση των θυμάτων και περισσότερο την επαφή με αυτά, εξ ου και πρόσωπα τα οποία προβαίνουν σε τέτοια συμπεριφορά αποτελούν κίνδυνο για την ασφάλεια των θυμάτων. Τέτοια πρόσωπα επιζητούν κάτι περισσότερο, μια επαφή, μια σχέση με τα θύματα τους. Θέλουν να είναι μέρος της ζωής των θυμάτων. Σε αντίθετη περίπτωση ενδέχεται να συμβιβαστούν και με μια αρνητική σχέση με το θύμα. 

Έρευνα Αμερικής

Σύμφωνα με έρευνα της Αμερικής, η συχνότητα των γυναικείων θυμάτων παρενοχλητικής παρακολούθησης είναι υψηλότερη (1 στις 6 γυναίκες vs 1 στους 17 άνδρες). Τέτοια έρευνα δεν βρίσκουμε να έχει εκπονηθεί στην Κύπρο.

Ποιός θεωρείται ότι προβαίνει σε παρενοχλητική παρακολούθηση;

Η συμπεριφορά η οποία συνιστά παρενοχλητική παρακολούθηση μπορεί να διαπραχθεί από οποιονδήποτε σε οποιονδήποτε (π.χ. πρώην σύντροφοι, σύντροφοι, άγνωστοι, διάσημοι).

Ας μιλήσουμε για στατιστικά

Σύμφωνα με την ευρύτερη δημοσκοπική έρευνα που έχει διεξαχθεί μέχρι σήμερα παγκοσμίως για τη βία κατά των γυναικών του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA) του 2014:

⚫1 στις 5 γυναίκες έχει βιώσει κάποια μορφή παρενοχλητικής παρακολούθησης από την ηλικία των 15 ετών και άνω∙

⚫1 στις 10 γυναίκες έχει πέσει θύμα παρενοχλητικής παρακολούθησης από πρώην σύντροφο∙

⚫1 στις 10 γυναίκες (11 %) έχει δεχτεί ανάρμοστες προτάσεις σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ή ανεπιθύμητα ηλεκτρονικά μηνύματα ή SMS σεξουαλικού περιεχομένου∙

⚫1 στις 5 γυναίκες που έχει βιώσει παρενοχλητική παρακολούθηση αναφέρει ότι διήρκεσε πάνω από δύο χρόνια∙

⚫23 % από τα θύματα παρενοχλητικής παρακολούθησης αναφέρουν ότι αναγκάστηκαν να αλλάξουν τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή τον αριθμό τηλεφώνου τους εξαιτίας του πιο σοβαρού περιστατικού παρενοχλητικής παρακολούθησης∙

⚫11% των γυναικών στην Κύπρο έχουν βιώσει από την ηλικία των 12 ετών παρενοχλητική παρακολούθηση (έρευνα του 2014).

Στην Αγγλία σύμφωνα με μια Έρευνα Εγκληματικότητας, η συχνότητα της παρενοχλητικής παρακολούθησης ανάμεσα στους ενήλικες ηλικίας 16 εώς 74 ετών αυξήθηκε από 3.588 ενήλικες για το έτος Μάρτιο 2017 μέχρι το Μάρτιο του 2018 στους 25.254 από το Μάρτιο του 2019 μέχρι το Μάρτιο του 2020. [1]

Ο εγκλεισμός λόγω του Κορονοϊού έχει αναγνωριστεί ως καθοριστικός παράγοντας στην πρόσφατη αύξηση των υποθέσεων παρενοχλητικής παρακολούθησης στην Αγγλία. Μόνο στο Λονδίνο, η Αστυνομία σημείωσε αύξηση πέραν του 300% στις αστυνομικές καταθέσεις για παρενοχλητική παρακολούθηση κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19.